Sanskritkurs

14. Lektion 14

von Alois Payer

mailto:payer@payer.de

Zitierweise | cite as:

Payer, Alois <1944 - >: Sanskritkurs. -- 14. Lektion 14. -- Fassung vom 2008-12-01. -- URL: http://www.payer.de/sanskritkurs/lektion14.htm

Erstmals hier publiziert:

Überarbeitungen:

Anlass: Lehrveranstaltungen 1980 - 1984

©opyright: Dieser Text steht der Allgemeinheit zur Verfügung. Eine Verwertung in Publikationen, die über übliche Zitate hinausgeht, bedarf der ausdrücklichen Genehmigung des Verfassers

Dieser Text ist Teil der Abteilung Sanskrit von Tüpfli's Global Village Library

Falls Sie die diakritischen Zeichen nicht dargestellt bekommen, installieren Sie eine Schrift mit Diakritika wie z.B. Tahoma.

Die Devanāgarī-Zeichen sind in Unicode kodiert. Sie benötigen also eine Unicode-Devanāgarī-Schrift.

Lektion 14

Übersicht

1. Der Ausdruck des Verhältnisses von durch Substantive Bezeichnetem: der Genetiv (ṣaṣṭhī f. = षष्टी = sechste Kasusendung)
2. Bildung der Genetivformen (ṣāṣṭhī f. = षष्ठी)
3. Weiteres zum Gebrauch des Genetiv (षष्ठी)
4. Wortliste
5. Subhāṣitāni = सुभाषितानि = Sprichwörter
6. Übung

1. Der Ausdruck des Verhältnisses von durch Substantive Bezeichnetem: der Genetiv (ṣaṣṭhī f. = षष्टी = sechste Kasusendung)

Soll das Verhältnis des durch zwei Substantive ausgedrückten bezeichnet werden, verwendet man den Genetiv (ṣaṣṭī f. "sechste Kasusendung"). Der Genetiv unterscheidet sich von allen übrigen Kasus dadurch, dass er -- mit wenigen Ausnahmen -- nicht zur näheren Bestimmung der durch das Verb ausgedrückten Handlung dient, sondern zum Ausdruck des Verhältnisses zwischen Personen oder Sachen, die durch Substantive bezeichnet werden. Häufig steht der Genetiv auf die Frage: Wessen?

Beispiele:

कवेः पुत्रः "Des Dichters Sohn"

धन्स्य लोभः "Gier nach Reichtum"

नगरस्यार्धम् "Die Hälfte der Stadt"

रामस्य कृतम् "Die / Eine Tat Rāmas"

Die normale Wortstellung ist:

Bestimmendes Wort im Genativ - Näher bestimmtes Substantiv in einem anderen Kasus

Genetiv und PPP:

Bei PPPs kann der Genetiv statt des Instrumentalis (tṛtīyā) für den Agens (kartṛ) stehen; In der Konstruktion mit dem Instrumentalis wird das PPP als passive Verbalform betrachtet (das im Instrumentalis Stehende bezeichnet den Agens), in der Konstruktion mit dem Genetiv wird das PPP als Substantiv bzw. Adjektiv betrachtet (das im Genetiv Stehende also nicht eigentlich als Agens).

Nach Pāṇini 2.3.67 steht beim PPP der Genetiv, wenn das PPP präsentische Bedeutung hat (siehe oben), der Instrumentalis, wenn das PPP Vergangenheitsbedeutung hat.:

रामस्येष्टं फलम् "Die von Rāma gewünschte Frucht = Die Frucht, die Rāma gegenwärtig wünscht"

रामेणेष्टं फलम् "Die Frucht, die Rāma gewünscht hat"

Selbstverständlich steht bei einem PPP Neutrum Singular, das als Verbalabstraktum - also als Substantiv - gebraucht wird, der Genetiv.

2. Bildung der Genetivformen (ṣāṣṭhī f. = षष्ठी)

Der Genetiv wird bei Verbalstämmen mit Stammabstufung vom schwachen Stamm gebildet.

Genetiv von konsonantisch auslautenden Stämmen:

Nach Konsonant sind die regelmäßigen Genetivendungen:

Singular: -as
Plural: -ām

z.B.

Nominalstamm Schwacher Stamm Genetiv Singular Genetiv Plural

guṇa-vant-
गुणवन्त् guṇa-vat-
गुणवत् guṇa-vat-as
गुणवतस् guṇa-vat-ām
गुणवताम्

paśu-mant-
पशुमन्त् paśu-mat-
पशुमत् paśu-mat-as
पशुमतस् paśu-mat-ām
पशुमताम्

Nominalstamm	Schwacher Stamm	Genetiv Singular	Genetiv Plural
guṇa-vant- गुणवन्त्	guṇa-vat- गुणवत्	guṇa-vat-as गुणवतस्	guṇa-vat-ām गुणवताम्
paśu-mant- पशुमन्त्	paśu-mat- पशुमत्	paśu-mat-as पशुमतस्	paśu-mat-ām पशुमताम्

Genetiv von vokalisch auslautenden Stämmen, außer einsilbigen Wurzelnomina und diphtongisch auslautenden Stämmen:

Plural:

Der Genetiv Plural vokalisch auslautender Stämme wird so gebildet:

-langer auslautender Vokal des Stammes + -nām

z.B.

Nominalstamm Genetiv Plural

deva m.
देव devā-nām
देवानाम्

phala n.
फल phalā-nām
फलानाम्

devatā f.
देवता devatā-nām
देवतानाम्

kavi m.
कवि kavī-nām
कवीनाम्

śruti f.
श्रुति śrutī-nām
श्रुतीनाम्

devī f.
देवी devī-nām
देवीनाम्

paśu m.
पशु paśū-nām
पशूनाम्

dhenu f.
धेनु dhenū-nām
धेनूनाम्

Nominalstamm	Genetiv Plural
deva m. देव	devā-nām देवानाम्
phala n. फल	phalā-nām फलानाम्
devatā f. देवता	devatā-nām देवतानाम्
kavi m. कवि	kavī-nām कवीनाम्
śruti f. श्रुति	śrutī-nām श्रुतीनाम्
devī f. देवी	devī-nām देवीनाम्
paśu m. पशु	paśū-nām पशूनाम्
dhenu f. धेनु	dhenū-nām धेनूनाम्

Genetiv Singular vokalisch auslautender Stämme:

Der Genetiv Singular vokalisch auslautender Stämme wird unregelmäßig gebildet und ist gut auswendig zu lernen.
Stamm	Genetiv Singular
deva m. देव	devasya देवस्य
phala n. फल	phalasya फलस्य
devatā f. देवता	devatāyās देवतायास्
kavi m. कवि	kaves कवेस्
paśu m. पशु	paśos पशोस्
devī f. देवी	devyās देव्यास्
śruti f. श्रुति	śrutes / śrutyās श्रुतेस् / श्रुत्यास्व् (d.h. entweder wir kavi oder wie devī)
dhenu f. धेनु	dhenos / dhenvās धेनोस् / धेन्वास् (d.h. entweder wir paśu oder wie mehrsilbige Feminina auf -ū)

Fragepronomen und Demonstrativpronomen:

		kim	tad	etad	idam
Maskulinum / Neutrum	Genetiv Singular	kasya कस्य	tasya तस्य	etasya एतस्य	asya अस्य
	Genetiv Plural	keṣām केषाम्	teṣām तेषाम्	eteṣām एतेषाम्	eṣām एषाम्
Femininum	Genetiv Singular	kasyās कस्यास्	tasyās तस्यास्	etasyās एतस्यास्	asyās अस्यास्
	Genetiv Plural	kāsām कासाम्	tāsām तासाम्	etāsām एतासाम्	āsām आसाम्

Formengleichheit:

Bei allen Nominalstämmen mit Ausnahme der Maskulina und Neutra auf -a und den Pronomina ist die Form des Genetiv Singular identisch mit der Form des Ablativ (pañcamī "fünfte Kasusendung") Singular!

Beachten Sie, dass bei konsonantisch auslautenden Stämmen Ablativ und Genetiv Singular gleich lauten wie der Akkusativ Plural Maskulinum und Femininum!

3. Weiteres zum Gebrauch des Genetiv (षष्ठी)

Entgegen obiger Grundregel wird der genetiv verwendet, um das Objekt einiger Verben auszudrücken, z.B. bei Verben des Gedenkens:

देवानां स्मरति "Er gedenkt der Götter"

Bei all diesen verben kann das Objekt aber auch im Akkusativ stehen:

देवान्स्मरति "Er gedenkt der Götter"

Weiteres später.

4. Wortliste

śīla n. शील : (guter) Charakter, Sittlichkeit

bhūṣ-aṇa n भूषण : Schmuck

dīpa m. दीप : Lampe

Abb.: दीपाः
[Bildquelle: [srijith]. -- http://www.flickr.com/photos/srijith/1918428547/. -- Zugriff am 2008-12-01. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

bala n. बल् : Gewalt, Kraft, Stärke; Heereskraft, Heerschar

bāla 3 बाल : jung, kindlich, töricht ; m. Knabe

bālā f. बाला : junges Mädchen

nara m. नर : Mann, Mensch

śatru m. शत्रु : Feind

loka m. लोक : Welt; Sing. u. Plur.: die Leute, die Menschen, das Volk

jala n. जल : Wasser

jan 4 Ā (jāyate), Pass. janyate / jāyate, PPP jāta जन् जायते जन्यते जायते जात : geboren werden, entstehen, auftreten

davon:

jan-a m. जन : Geschöpf, Mensch, Leute

vac 2 P (vakti, keine 3. plur.!), Pass. ucyate, PPP ukta वच् वक्ति उच्यते उक्त : sagen, sprechen zu (dvitīyā)

davon:

uk-ti f. उक्ति : Ausspruch, Wort

vac-ana n. वचन : das Sprechen, das Wort

vāk-ya n. वाक्य : Wort, Rede

5. Subhāṣitāni = सुभाषितानि = Sprichwörter

Übersetzen Sie folgende Sprichwörter und lernen Sie sie auswendig:

निचो वदति न कुरुते
वदति न साधुः करोत्येव ॥१॥

शीलं नरस्य भूषणम् ॥२॥

सत्येन जनानां सुखं भवति ॥३॥

पापा नराः स्वर्गं न लभन्ते ॥४॥

सत्यं लोकस्य दीपः ॥५॥

6. Übung

A) Bilden Sie den Genetiv Singular und Plural zu folgenden Wörtern. Geben Sie Bedeutung und Geschlecht der Wörter an:

१. अनृत

२. ऋषि

३. पाद

४. बुद्धि

५. गुरु

६. स्वर्ग

७. नगर

८. धेनु

९. द्विज

१०. मुक्ता

११. विद्या

१२. वर्ण

१३. द्विजाति

१४. रूप

१५. प्रतिग्रह

१६. सोढ

१७. नायिका

१८. साध्वी

१९. अग्नि

२०. वैश्या

२१. लोक

२२. उक्ति

२३. शत्रु

२४. सुखवन्त्

२५. पुत्रवती

Abb.: पुत्रवती
[Bildquelle: Eileen Delhi. -- http://www.flickr.com/photos/eileendelhi/164047682/. -- Zugriff am 2008-12-01. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]

२६. जल

२७. मार्ग

२८. मोक्ष

२९. शूद्रा

३०. अन्न

३१. साधु

३२. नीति

३३. योध

३४. सत्यवन्त्

३५. लाभ

३६. मोह

३७. गति

३८. प्रश्न

३९. सृष्टि

४०. नेत्र

४१. गुरुता

४२. ईश्वर

४३. कारण

४४. कृत

४५. धर्मवन्त्

४६. युद्ध

४७. दर्शन

४८. धातु

४९. गूढा

५०. ईष्टा (2 Bedeutungen)

५१. उदित

५२. इदम्

५३. किम्

Abb.: अयं बालः कस्याः पुत्रः ।
Galtaji bei Jaipur (जयपुर)
[Bildquelle: Robert Brauneis. -- http://www.flickr.com/photos/robertbrauneis/2323030267/. -- Zugriff am 2008-12-01. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]

B) Übersetzen Sie:

१. ब्राह्मणस्य पुत्रो ब्राह्मण्या ग्रामं गतः । (2 Möglichkeiten)

२. यज्ञस्याग्निनान्नं दग्धम् ।

३. बुद्धः स्तयस्य बुद्ध्या मुक्तः ।

४. अधर्मो ऽनृतस्य वदनमित्यृषयो वदन्ति ।

५. नरा देवानां यज्ञैर्न मुच्यन्ते ।

६. बलवन्तः क्षत्रियाः शत्रूणां धनवन्ति नगराणि जयन्ति ।

७. कवेरुक्तिं शृण्वन्ति ।

८. कविर्देव्याः कृतं वदति ।

९. द्विजाः पशोर्लाभमिच्छन्ति ।

१०. रामः पुण्यवतो गुरोर्मन्त्रस्य स्मरति ।

११. अयं बालः कस्याः पुत्रः ।

१२. केषामिमानि गृहाणि ।

१३. कस्यान्नमनेनर्षिणेष्टम् ।

Abb.: केषामिमानि गृहाणि ।
Fischerdorf, Kerala (കേരളം)
[Bildquelle: FriskoDude. -- http://www.flickr.com/photos/friskodude/1148923/. -- Zugriff am 2008-12-01. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

Zu Lektion 15