Bibliothekarinnen Boliviens vereinigt euch!

Bibliotecarias de Bolivia ¡Uníos!

Berichte aus dem Fortbildungssemester 2001/02

Teil 1: Zur Landeskunde Boliviens

3. Bevölkerung


von Margarete Payer und Alois Payer

mailto: payer@hdm-stuttgart.de


Zitierweise / cite as:

Payer, Margarete <1942 - > ; Payer, Alois <1944 - >: Bibliothekarinnen Boliviens vereinigt euch! = Bibliotecarias de Bolivia ¡Uníos! : Berichte aus dem Fortbildungssemester 2001/02. -- Teil 1: Zur Landeskunde Boliviens.  -- 3. Bevölkerung. -- Fassung vom 2001-10-22. -- URL: http://www.payer.de/bolivien1/bolivien013.htm. -- [Stichwort].

Erstmals publiziert:

Überarbeitungen:

Anlass: Fortbildungssemester 2001202

Unterrichtsmaterialien (gemäß § 46 (1) UrhG)

©opyright: Dieser Text steht der Allgemeinheit zur Verfügung. Eine Verwertung in Publikationen, die über übliche Zitate hinausgeht, bedarf der ausdrücklichen Genehmigung der Herausgeberin.

Dieser Teil ist ein Kapitel von:

Payer, Margarete <1942 - > ; Payer, Alois <1944 - >: Bibliothekarinnen Boliviens vereinigt euch! : Berichte aus dem Fortbildungssemester 2001/02. -- Teil 1: Zur Landeskunde Boliviens. -- URL: http://www.payer.de/bolivien1/bolivien01.htm

Dieser Text ist Teil der Abteilung Länder und Kulturen von Tüpfli's Global Village Library


0. Übersicht


Bevölkerung


Statistische Angaben, wenn nichts anderes angegeben, nach dem Zensus (Censo Nacional de Población y Vivienda) von 1992, Daten von 2001 aus den vorläufigen Daten des Censo 2001.

Wichtigste demographische Indikatoren

Indikator Jahr Größe
Gesamtbevölkerung 1995 7,4 Mio.
  2000 8,1 Mio.
Bevölkerungsdichte 2001 7,75 Personen pro km²
Bevölkerungswachstum 1995 2,43%
  2001 2,15%
Städtische Bevölkerung 2001 64,45%
Lebenserwartung bei Geburt (Total) 1990-1995 59,3 Jahre
  2001 63 Jahre
Lebenserwartung bei Geburt Männer) 1990-1995 57,7 Jahre
  2001 61 Jahre
Lebenserwartung bei Geburt (Frauen) 1990-1995 61,0 Jahre
  2001 65 Jahre
Durchschnittsalter 1992 24,22 Jahre
Sterblichkeitsrate 1995,2001 8,4 per Tausend Einwohner
Geburtenrate 1995 33 per Tausend Einwohner
  2001 31,35 per Tausend Einwohner
Kindersterblichkeit 1995 73,7 per Tausend Lebendgeburten
  2001 58,43 per Tausend Lebendgeburten
Geburten 2001 266.000
Sterbefälle 2001 72.000
Sterbefälle von Kindern unter 1 Jahr 2001 16.000
Gesamtfruchtbarkeit einer Frau 2001 4 Kinder
Haushalte 1992 1,59 Mio.
Anzahl der Personen pro Haushalt 1992 4,35 
Durchschnittliches Rentenalter 1993 60,5
Entwicklung der Lebenserwartung  bei Geburt
Zeitraum Lebenserwartung bei Geburt (Jahre)
Männer Frauen
1950 - 1955 38 43
1960 - 1965 41 46
1970 - 1975 45 49
1980 - 1985 52 56
1990 - 1995 58 61

[Quelle: Montes de Oca, Ismael <1934 - >: Geografía y recursos naturales de Bolivia. -- 3. ed., corregida y aumentada. -- La Paz : EDOBOL, 1997. -- Depósito Legal No. 4-1-209-82. -- S. 82]

Wohnort

Altersgruppen


Abb.: Altersaufbau der Bevölkerung Boliviens, 2000


Abb.: Altersaufbau der Bevölkerung Boliviens, Projektion für 2025


Abb.: Altersaufbau der Bevölkerung Boliviens, Projektion für 2050

Alphabetisierungsgrad (ab 6-Jährige)

Entwicklung der Alphabetisierungsrate
Jahr Prozentzahl der Alphabetisierten an Gesamtbevölkerung (ab 6-Jährige)
1846 7%
1900 13%
1950 26%
1976 68%
1992 80%

[Quelle: Montes de Oca, Ismael <1934 - >: Geografía y recursos naturales de Bolivia. -- 3. ed., corregida y aumentada. -- La Paz : EDOBOL, 1997. -- Depósito Legal No. 4-1-209-82. -- S. 82]

Ausbildungsgrad (ab 6-Jährige)

Hauptsprache (ab 6-Jährige) Zivilstand Wasserversorgung (Haushalte) Versorgung mit elektrischer Energie (Haushalte) Abwasser und Kanalisation (Haushalte) Religionszugehörigkeit

Sprachen und Nationen (Ethnien)



Abb.: Tieflandvölker Boliviens

[Bildquelle: Bolivia ecológica / Fundación Simon I. Patiño. -- No. 18. -- 2000. -- S. 4]

Zur Einstimmung das Vaterunser in einigen der in Bolivien gesprochenen Sprachen (geordnet nach der Häufigkeit der Sprecher):

Das Vaterunser in einigen der Sprachen Boliviens
Castellano (Spanisch):

Padre Nuestro
que estás en el cielo,
santificado sea tu nombre,
venga a nosotros tu reino,
hágase tu voluntad
así en la tierra como en el cielo.
Danos hoy nuestro pan de cada día,
y perdona nuestras ofensas
como nosotros perdonamos a los que nos ofenden.
No nos dejes caer en la tentación
y líbranos del mal.
Amén.

Quechua:

Yayayku hanaq pachapi kaq,
sutiyki yupaychasqa kachun.
Kamachikuq-kayniyki takyachisqa kachun,
munayniyki kay pachapi ruwakuchum,
Imaynan hanaq pachapipas ruwakun hinata.
Sapa p'unchay mikhunaykuta qowayku.
Huchaykutapas pampachawayku,
imaynan ñoqaykupas contraykupi huchallikuqniykuta pampachayku hinata.
Amataq wateqasqa kanaykuta munaychu,
aswanpas saqramanta qespichiwayku.
Qanpan kamachikuq-kaypas, atiypas,
wiñaypaqmi yupaychasqa kanki.

Aymara:

Nanacana aukiha alapacha
cancta sutima hamppatita
cancpa kapac cancañamo
nanacaru hutpa munañama lurata cancpa
cami-sau alapachansa alaphansa utkamaraqui.
Huruna ttanttaha nanacaru churita.
Huchanaha pampacha kita cami-sau
nanacaru huchachasirinaca pampachapta utkamaraqui:
Hani hucharu tincuistati:
Take nankata kespiakita.
Amen.

Deutsch:

Vater Unser im Himmel,
Geheiligt werde Dein Name,
Dein Reich komme.
Dein Wille geschehe,
Wie im Himmel, so auf Erden.
Unser tägliches Brot gib uns heute,
Und vergib uns unsere Schuld,
Wie auch wir vergeben unseren Schuldigern.
Und führe uns nicht in Versuchung,
Sondern erlöse uns von dem Bösen.
Denn Dein ist das Reich und die Kraft
und die Herrlichkeit, in Ewigkeit.
Amen.

Chiquitano

Suiyaü, aca au napese.
Tari anaunrrü nüri. Üriabusü suiñemo.
Tari urranena isiu narrianca auna acü,
tacana au napese.
Ache sumutuburibo naneneca.
Airrimiaca tato nomünantü soboi,
tacana arrüsomü sopirrimiacata tato
ümo bama churriampü uimia suiñemo.
Tapü acheca macocotorrü suiñemo.
Aitaesümumusu somü eanaqui nomünantü.
Itopiqui champü nitarcüru nüriaca,
champü ito nitacüru nacusüu y nanentacarrü aesacü.
Amen.

Plautdietsch:

Uns Vader, de is in Himmel.
Heiliget is dien Naam.
Dien Riek sall komen.
Dien Will doch doon,
up Welt as dat is in Himmel.
Gäv uns dis Dag
uns dagliks Brod.
Un vergäv uns uns Schuld,
as wi vergäven uns Schuldners.
Un bring uns nich in Versuchung.
Aber spaar uns van de Übel.
Denn dien is dat Riek
un de Kraft
un de Herrlichkeit
in Ewigkeit!
Amen.

Guaraní:

Ignaciano:

Tata Vicaiyaquene, piti piáviha te anuma,
vipicauchahi yátupi eta píjare.
Vivaraha ichapeina eta tasuapacarevaina eta
pivanairipiana nayehe namutu ena achaneana ani te apaquehe,
tacuti eta nasuapiravihi ena ángeleana te anuma.
Pájapanuhavi píjaracahavi puiti jena sach eta vicamunuirava eta vinicaqueneana.
Pájapanuhavi piperdonachahavi eta viviurevana piyehe,
tacuti eta viperdonachira víti ena ticaviurevana viyehe.
Vahi picuisapahavi eta vicha eta tamauriquene.
Picatiuchahavivare mayehe ema Váinaraji.
Taicha píti yátupiquenevihi Viáquenuvihi.
Nájina pácuti eta pítupajijiasiravahi.
Máichecuaraquire eta pijaraivahi.
Ame´n.

Movima:

Itonama:

Digna-me oniti okichauco ognano.
Hicapachurasna omicadayat.
okimacumo omionau.
hacisikicapachurasnebe kinicosnone kimatecaka kinumane.
caimacu dokiterekeke okispelecha.
okipakiyumalana digma-chagualu cumatena dignit dagnaipakiyumalaca digni puyaate.
Okichanomoguana kipusacchomo dignit chokigua.
Oniti sigcagüegnebe cuenakekisihiane.

[Quelle: http://www.christusrex.org/www1/pater/. -- Zugriff am 2001-0925]

Für Bolivien listet Ethnologue 44 Sprachen auf, davon sind 6 vermutlich ausgestorben.

Abb.: Sprachenkarte Boliviens (©Ethnologue)

[Quelle: Ethnologue, Languages of the World / SIL, Summer Institute of Linguistics. -- URL: http://www.ethnologue.com/show_map.asp?name=Bolivia&seq=1. -- Zugriff am 2001-09-23]

Sprachen und Nationen Boliviens (geordnet nach Anzahl der Sprecher)
Sprache Anzahl der Sprecher in Bolivien (Jahr der Zählung) Lebensraum in Bolivien Zugehörigkeit zu Sprachgruppe
Spanish 3,483,700 in Bolivia (1995 estimate) Indo-European
Quechua, South Bolivian (Central Bolivian Quechua, Quechua Boliviano) 2,782,500 in Bolivia, 37.1% of the population (1987) Highland regions and lowland except around Apolo Quechuan
Aymara, Central  1,785,000  (1987), 23.7% der Bevölkerung Whole Altiplano west of eastern Andes Aymaran
German, Standard  160,000 in Bolivia Indo-European
Quechua, North Bolivian (North La Paz Quechua) 116,483 in Bolivia, including 18,452 monolinguals; 65,649 bilinguals in Spanish; 32,382 trilinguals in Aymara and Spanish (1978 census) Apolo region, La Paz Department. Quechuan
Chiquitano (Chiquito, Tarapecosi) ( Sedentary agriculturalists) 20,000 (1981) to 42,000 (1991)  Eastern region east of Santa Cruz Macro-Ge
Plautdietsch (Low German, Mennonite German) 18,000 in Bolivia (1985) Indo-European
Chiriguano (Eastern Bolivian Guaraní) 15,000 (1991) South central Parapeti River area, Tarija.  Tupi
Guarayu ("Guarayo")  7,000 to 8,000 (1995) Northeastern Guarayos River area Tupi
Tsimané (Chimané, Mosetén) ( Fishermen; swidden agriculturalists: bananas, manioc; hunters.) 5,500 including 500 speakers of Moseten Southwestern Beni Department and along Maniqui River, and towns of San Miguel de Huachi and Santa Ana de Alto Beni. Mosetenan.
Guaraní, Bolivian, Western (Simba, Simba Guaraní) 5,000 or more (1995)   Chuquisaca Department, south to Pilcomayo River, east to Cuevo, north to Monte Agudo Tupi
Trinitario (Moxos, Mojos) 5,000. South central Beni Arawakan
Ignaciano (Moxo, Moxos, Mojos) 4,000 (1982) South central Beni Arawakan
Tacana 3,500 Beni and Madre de Dios Rivers, jungle, some in foothills Tacanan
Cavineña ( Rubber and castaña nut gatherers, agriculturalists) 2,000 (1995) Becoming increasingly bilingual in Spanish.  Northern Bolivia, southeast of Riberalta, along the Beni River, east of the Beni, and 500 on the Pando on the west side of the Beni. Tacanan
Chipaya ( Agriculturalists: grain; animal husbandry: sheep, llamas) 2,000 (1995). Previously bilingualism was mainly in Aymara, now in Spanish Department of Oruro, Province of Atahuallpa Uru-Chipaya
Wichí Lhamtés Nocten ("Mataco" Nocten, Oktenai, Nocten, Noctenes, Bolivian "Mataco")  1,427 in Bolivia (1978) North central Tarija Department, southwest of Pilcomayo River, Cordillera de Pirapo Mataco-Guaicuru
Ayoreo (Ayoré, Morotoco, Moro, Pyeta Yovai) 1,000 bis 1,500 (1991) Southeastern region Zamucoan
Yuracare (Yura) 500 to 2,500 (1991)   Beni and Cochabamba Departments. Language Isolate.
Ese Ejja (Ese Eja, Ese Exa, Tiatinagua, "Chama", Huarayo) 600 to 650 in Bolivia (1976) Northwestern region, and into the foothills on the Beni and Madre de Dios rivers in Bolivia Tacanan

Each clan has slight dialect differences; all seem inherently intelligible. 

Chácobo 520 (1994) Northwest Beni, south of Riberalta Panoan
Sirionó 500 Eastern Beni and northwestern Santa Cruz Departments.  Tupi
Bolivian Sign Language 350 to 400 users (1988) Cochabamba, La Paz, Riberalta, Santa Cruz Deaf sign language
Yaminahua (Yaminawa, Jaminawa, Yamanawa) 150 in Bolivia (1976). They came from Brazil. Northwest corner Pando Department. Panoan
Yuqui ( Nomadic) 150 or fewer. Foothills north of Cochabamba, Chimoré. Tupi
Toba (Qom) 100 possibly in Bolivia Mataco-Guaicuru
Araona (Cavina) 87 (1994) Northwest, headwaters of Manupari River Tacanan, Araona-Tacana, Araona
Tapieté (Guasurango, Tirumbae, Yanaigua, Ñanagua) 40 in Bolivia (1981) Southeast, towns of Samayhuate and Cutaiqui. Tupi
Canichana (Kanichana)  25 (1958). There may be 500 in the ethnic group (1991). Nearly extinct. Lowlands Unclassified. Said to be of the Tucanoan family. 
Cayubaba (Cayuwaba, Cayuvava) 25 (1959). There may be 900 in the ethnic group (1991). Rapidly assimilating to Spanish Beni Department, west of Mamore River, north of Santa Ana Language Isolate
Pauserna (Pau Cerne, Guarayu-Ta, Pauserna-Guarasugwé) 25 to 30 (1991). Elderly speakers. Southeast Beni on Guapore River. Tupi
Callawalla (Callahuaya)  10 or 20 (1995 estimate SIL) Highlands and high valleys, eastern Andes north of La Paz, Charazani area north of Lake Titicaca Unclassified ( A special language used by the herb doctors of the Inca emperors; they continue as herb doctors. Their language seems to have Quechua affixes and syntactic patterns, but distinctive roots from a dialect of the extinct Puquina language (Girault 1990). Women and children do not speak Callawalla, but speak Spanish, North Bolivia Quechua, or Aymara. Spoken only by the men. Second language only. No mother tongue speakers.)
Chorote, Iyo'wujwa (Choroti, Manjuy, Manjui) No more than a couple of families in Bolivia Southeast, Tarija Department Mataco-Guaicuru
Pacahuara (Pacawara) ( Rubber gatherers.) Individuals in one family (1986 ) Northwest Beni. Panoan
Jorá (Hora) Has become extinct since 1963. Adelaar reports 5 to 10 speakers (1991) Tupi
Reyesano (San Borjano) There are perhaps 1,000 members of the ethnic group.  There may still be some elderly speakers (1982). Extinct. Beni Department, west central around San Borja. Tacanan
Movima Few speakers, probably 1,000 in ethnic group (1976). A few older people along the rivers may speak Movima. Central Beni Department, in and around Santa Ana on the Yacuma River Unclassified. Reported to be Tucanoan.
Baure Few speakers; more than 300 in ethnic group ( Children and most adults were not using Baure 20 years ago). Nearly extinct. Beni Department, northwest of Magdalena Arawakan
Leco (200 possibly, in the ethnic group; 1991). Preserve some folklore, dances, and music. Recently extinct linguistically. East of Lake Titicaca, some in Apolo area, scattered families. Unclassified. Reported to be Quechuan.
Itonama (Machoto, Saramo) (110 in ethnic group in 1969). Only a few speakers 25 years ago. Bilingual in Spanish. Beni Department and Itonamas River. Language Isolate
 Itene (Iteneo, Itenez, More) (100 in ethnic group in 1959). Children were not speaking Itene and only some of the older people were actively using it 30 years ago. They speak Spanish North central Beni Department at junction of Mamoré and Itenez Rivers Chapacura-Wanham
Uru Assimilated to Spanish or Aymara except for a few older people 20 years ago. Those at the south end of Lake Poopo spoke only Aymara and Spanish 15 years ago. May be extinct. Nearly extinct. Department of Oruro, Province of Atahuallpa Uru-Chipaya
Saraveca Extinct. Eastern jungle. Arawakan
Shinabo Existence improbable; contact has been attempted several times. Panoan
Toromono (Toromona) May not still exist. Northwest, close to the Araona. Tacanan

[Datenquelle:  ETHNOLOGUE : Languages of the World/ SIL international. -- Internet version. -- URL: http://www.sil.org/ethnologue/. -- Zugriff am 2001-09-23. -- [Auch Print-edition und CD-ROM. "The ETHNOLOGUE includes: 112 language maps (84 on the CD-ROM), 241 overviews of language situations by country, 682 bibliographic references, 6,703 language descriptions, Language name index: 39,000+ alternate names and dialect names, Language family index: 99 language family trees, 64,811 hypertext cross-references (CD-ROM )"]]

Abb.: Ungefähre Lage des Territoriums einiger ethnischer Gruppen

[Vorlage der Karte: Quintanilla de Nogales, Graciela ; Espada de Rosquellas, Rosa ; Montesinos Rollano, Germán: Nueva Geografía de Bolivia 1999. -- 8. ed. -- La Paz : Multimac, 1999. --  Depósito Legal 4-1-280-90. -- S. 170]

Ethnische Gruppen (grupos étnicos) in Bolivien
Ethnie (Nation) Sprache Departamento Provincia
Baure Arahuaco Beni  Iténes
Ignaciano (Moxo)  Arauhaco  Beni  Moxos
Iténes (Moré)  Chapacura  Beni  Mamoré - Iténes
Chacobo  Paño  Beni  Vaca Diez
Pacahuara  Paño  Pando  Román
Chimanes  Mosetén  Beni  Ballivian
Cavineño  Tacana  Beni  Ballivian
Ese Ejja (Chama-Huarayo)  Tacana  Beni - Pando  Ballivian - Madre de Dios
Sirionó  Tupí-Guaraní  Beni - Santa Cruz  Cercado - llenes - Ñ. Chavez
Cayubaba  Nicht klassifiziert Beni  Yacuma
Itonoma (Saramo)  Nicht klassifiziert Beni  Iténes - Mamoré
Movima  Nicht klassifiziert Beni  Yacuma
Yaminawa  Paño  Pando  Nicolás Suarez
Araona  Tacana  La Paz  Iturralde
Tacana  Tacana  La Paz  Iturralde
Leco  Nicht klassifiziert La Paz  F. Tamayo - Larecaja
Aimará  Jaqi  La Paz, Oruro, Potosí, Cochabamba 
Quichua  Quichua  Cochabamba, Potosí, Oruro, Chuqisaca, Taija., La Paz, Santa Cruz
Chipaya  Uru - Chipaya  Oruro  Atahuallapa
Guaraní  Tupí-Guaraní  Santa Cruz  Ñuflo de Chavez
Yuqui   Tupí-Guaraní  Cochabamba, Santa Cruz 
Yuracaré  Nicht klassifiziert Cochabamba, Beni  Chapare - Carrasco
Ayo reo  Zamuco  Santa Cruz  Chiquitos
Chiquitano  Nicht klassifiziert Santa Cruz  Ñuflo de Chavez - Sandoval
Mataco  Mataco-Maca  Tarija  Gran Chaco
Tapíete  Tupí- Guaraní  Tarija  Gran Chaco
Chulupi  Mataco - Maca  Tarija  Gran Chaco
Uru  Uru - Chipaya  Oruro - La Paz 
Canichana  Nicht klassifiziert Beni  Mamoré
Izoceño  Tupí- Guaraní  Santa Cruz Cordillera
Bilderbogen einiger ethnischer Gruppen Boliviens


Abb.: Tacana


Abb.: Tacana bei der Herstellung des Alkoholikums Chicha


Abb.: Ava-Guaraní


Abb.: Guaraní-Keramik


Abb.: Chiquitana


Abb.: Chiquitana


Abb.: Chiquitana


Abb.: Guarayo


Abb.: Guaraya


Abb.: Ayoreo


Abb.: Ayorea beim Flechten

[Quelle aller Abb.: Bolivia ecológica / Fundación Simon I. Patiño. -- No. 18. -- 2000. -- Etnoecologá. -- Passim]

 

Sprachliche und ethnische Gruppen nach Departamentos
Departamento Sprachfamilie Ethnische Gruppe

Anzahl der Personen 

Beni Arawacan  Baure  4.000
Ignaciano (Moxo)  4.000
Trinitario  5.000
Chapacuran  Itene (Moré)  150
Mosetenan  Tsimane (Mosetén)  4.500
Panoan  Chacobo  210
Pacahuara  9
Tacanan  Cavineña  500
Reyesano  1.000
Ese Ejja (Chama-Guarayu)  500
Tupi-Cuaranían  Sirionó  550
Pauserna   60
Nicht klassifiziert Cayubaba  25
Itonama (Saramo)  110
Movima  1,000
Pando Panoan  Pacahuara  10
Yaminahua  150
La Paz Tacanan  Araona  50
Ese Ejja (Chama-Guarayu)  500
Tacana  3.500
Nicht klassifiziert Callawalla  50
Leco  200
Quechuamaran  Aymara  276.547
Quechua  18.452
Zweisprachig Aymara/Quechua  6.947
Oruro Macro-Mayan  Chipaya  800
Quechuamaran  Aymara  23.971
Quechua  12.281
Zweisprachig Aymara/Quechua 10.969
Potosí Quechuamaran  Aymara  9.335
Quechua  209.695
Zweisprachig Aymara/Quechua 29.140
Chuquisaca Quechuamaran  Quechua  113.217
Aymara  251
Zweisprachig Aymara/Quechua 254 
Tupi-Cuaranían  Guaraní (Izozeño y Chiriguano)  3.000
Cochabamba Quechuamaran  Quechua  206.387
Aymara  4.461
Zweisprachig Aymara/Quechua 5.140
Tupi-Cuaranían  Yuqui  150
Yucararean Yucararé (Yura) 2.500
Santa Cruz Tupi-Guaranían  Guaraní (Izozeño - Chiriguano)  12.000
Guarayu  5.000
Yuqui oder Sirionó  k.A.
Zamucoan (Samuku) Ayoreo (Ayore - Morotoco) 1.500
Nicht klassifiziert Chiquitano  20.000
Tarija Mataco - Maca  Mataco  500
Tupi-Guaranían  Tapíete (Guasurango) k.A.
Chulupi  k.A.
Quechuamaran  Quechua  234
Aymara  96
Zweisprachig Aymara/Quechua 20

[Quelle: Montes de Oca, Ismael <1934 - >: Geografía y recursos naturales de Bolivia. -- 3. ed., corregida y aumentada. -- La Paz : EDOBOL, 1997. -- Depósito Legal No. 4-1-209-82. -- S. 63]

Abb.: Eingeborenengebiete (Territorios indígenas reconocidos) und von Eingeborenen 1996 und später beanspruchte Gebiete

[Vorlage der Abb.: Balza Alarcón, Roberto <1965 - >: Tierra, territorio y territorialidad indígena : un estudio antropológico sobre la evolución en las formas de ocupación del espacio del pueblo indígena chiquitano de la ex-reducción jesuita de San José. -- Santa Cruz de la Sierra : APCOB, 2001. -- (Pueblos indígenas de las tierras bajas de Bolivia ; 17). -- ISBN 99905-0-038-X. -- Mapa no. 1, stark vereinfacht]


Aymara


Entwicklung der Aymarasprachigkeit 1854 bis 1992
Departamento Censo 1854 Censo 1976 Censo 1992
  Aymarasprecher
(in Tausend)
Prozent der Gesamtbevölkerung Aymarasprecher
(in Tausend)
Prozent der Gesamtbevölkerung Aymarasprecher
(in Tausend)
Prozent der Gesamtbevölkerung
La Paz 360 84 % 920 63% 1.072 59%
Oruro 83 91% 121 39% 106 36%
Übrige Departamentos k.A. k.A. 110 4% 60 3%
Ganz Bolivien 443 k.A. 1.151 25% 1.238 24%

[Quelle: Montes de Oca, Ismael <1934 - >: Geografía y recursos naturales de Bolivia. -- 3. ed., corregida y aumentada. -- La Paz : EDOBOL, 1997. -- Depósito Legal No. 4-1-209-82. -- S. 67]

Mit Decreto Supremo 20227 vom 1984-05-09 bestimmte die Regierung  Boliviens Único zum offiziellen Alphabet der Aymarasprache, 1985-11-18 übernahm die Regierung Perús mit Resolución Ministerial 1218 diese Entscheidung für die Aymara Perús. Único ist nach dem Modell des Sanskritalphabets nach strikt phonetischen und artikulatorischen Gesichtspunkten gebildet.

Alfabeto Oficial sonorizado
CONSONANTES
. Bilabial Dental Palatal Velar Postvelar
Oclusivas simples p t . k q
Oclusivas aspiradas ph th . kh qh
Oclusivas glotalizadas p' t' . k' q'
Africada simple . . ch . .
Africada aspirada . . chh . .
Africada glotalizada . . ch' . .
Fricativas . s . j x
Laterales . l ll . .
Nasales m n ñ . .
Vibrante . r . . .
Pseudovocales w . y . .
VOCALES
Anterior Central Posterior Alargamiento vocálico
i a u ï ä ü

Aymara-Alphabet Único Abb.: Artikulationsstellen der Aymara-Konsonanten
Quelle der Tabelle und Abb.: http://www.aymara.org/arusa/qillqa.html. -- Zugriff am 2001-09-26. -- Dort auch Lautdateien mit Aussprache] 

Quechua


1975 wurde in Perú das Alfabeto Básico General mit Erlass R. M. No 4023 zum offiziellen Alphabet für die Schreibung von Quechua bestimmt. Für die verschiedenen Varianten ("Dialekte") des Quechua wurden zusätzliche "Buchstaben" bestimmt.

Variante Buchstaben
Alfabeto Básico General Vokale: a , e, i , o, u

Konsonanten: CH, H, K, L , LL, M, N, Ñ, P, Q, R, S, SH, T, W , Y.

Quechua Cusco - Collao Zusätzliche Konsonanten: CHH, KH, PH, QH, TH; CH' , K' , P' , Q' , T'

Das Alphabet: A, CH, CHH, CH', E, H, I , K, KH, K', L, LL, M, N, Ñ, O, P, PH, P', Q, R, S, SH, T, TH, T', U, W, Y.

Quechua Ayacucho-Chanca Alfabeto Básico General minus SH
Quechua Ancash-Huaylas Zusätzliche Langvokale: II, EE, UU, OO, AA
Zusätzlicher Konsonant: TS

Alphabet: A, AA, CH, E, EE, H, I, II, K, L, LL, M, N, Ñ, O, OO, P, Q, R, S, SH, TS Y, U, UU, W, Y.

Quechua Cajamarca- Cañaris Zusätzlicher Konsonant: TR

Alphabet: A, CH, E, H, I, K, L, LL, M, N, Ñ, O, P, Q, R, S, SH, T, TR, U, Q, Y.

Quechua Junín-Huanca Zusätzliche Langvokale: AA, II, UU
Zusätzlicher Konsonant: TR

Alphabet: A, AA, Ch, E, H, I, II, K, L, LL, M, N, Ñ, O, P, Q, R, S , SH, T, TR U, UU, W, Y.

Entsprechende Modifikationen sind für bolivianische Varietäten des Quetchua (z.B. Cochabamba-Quetchua) möglich.

[Quelle: http://www.fortunecity.com/millennium/lilac/3/el_alfabeto_basico.htm. -- Zugriff am 2001-09-26]

Tafel zum Erlernen des Quechua-Cusco-Alphabets für Kinder
   

[Quelle: http://www.minedu.gob.pe/web/chicos/tareas/info_general/alfaquechua_cuzco/quechua_cusco.htm. -- Zugriff am 2001-09-26] 


Castellano (Spanisch)


Echte Englischkenntnisse sind in Bolivien eine Seltenheit. Statt dessen bekommt man immer wieder zu hören, eine wie wichtige Weltsprache Spanisch ist. Der folgende Artikel aus der Neuen Zürcher Zeitung. -- ©2001-10-20 -- beschreibt sehr gut die Illusionen hinter der Hispanidad:

"Politik mit dem Spanischen : Stammt die Leitkultur für die «Hispanidad» aus Spanien?

Der am Freitag in Valladolid (Kastilien-León) zu Ende gegangene 2. Internationale Spanischkongress hat auch realistische Ansichten hervorgebracht. Die spanische Regierung betrachtet nämlich das Spanische neben der Diplomatie und der Wirtschaft als wichtigstes Mittel, den Einfluss des Landes weltweit zur Geltung zu bringen. In Madrid hegt man die Hoffnung, dass man durch die Sprache auch dort präsent sein könne, wo Diplomatie und Wirtschaft noch nicht hingekommen sind. Dahinter steht die Auffassung, dass Spanien der hegemonistische Hüter dieser Sprache sei und damit die obligatorische Kulturbrücke zu Lateinamerika. Die Verhältnisse liegen jedoch etwas anders.

Nicht weniger als fünf Staats- und Regierungschefs -- neben dem Vertreter des Gastlands diejenigen Mexikos, Argentiniens, Kolumbiens und Äquatorialguineas -- hatten am vergangenen Dienstag der Eröffnung des Kongresses beigewohnt. Der Spanier Aznar kam mit seiner Gattin Ana Botella, die ein Vorwort zu einer Sammlung «spanischer Märchen» geschrieben hat, die vornehmlich von den Brüdern Grimm stammen. Der kolumbianische Literaturnobelpreisträger García Márquez protestierte mit seiner Abwesenheit gegen den neuen Visumszwang.

Die Eröffnungsrede hielt der letzte spanische Literaturnobelpreisträger von 1989, der 85-jährige Camilo José Cela, der einen Text zur Verteidigung des Spanischen aus dem Jahr 1992, den er am 1. Spanischkongress in Mexiko 1997 wiederholt hatte, in Valladolid noch einmal vorlas, was ihm einen Tadel der Spanischen Königlichen Akademie eintrug. Cela wetterte dagegen, dass man politisch korrekt statt «spanisch» «kastilisch» und statt «hispanoamerikanisch» «lateinamerikanisch» sage. Diesen Passus hatte er in Mexiko ausgelassen.

Der mexikanische Historiker León Portilla und der peruanische Schriftsteller Vargas Llosa setzten Kontrapunkte zur Rettung der amerindischen Sprachen und zur Anerkennung der Mestizenkultur in der spanischsprachigen Welt. König Juan Carlos wiederholte seinen Fauxpas - dass Spanisch nie eine «aufgezwungene» Sprache gewesen sei - diesmal nicht.

Das Institut Cervantes, das bald 36 Kulturzentren in 27 Ländern haben wird, gibt die Zahl der Spanischsprachigen mit 356 Millionen (Stand 1998) an. Spanien, selber mehrsprachiges Land, kommt dabei erst an zweiter Stelle nach Mexiko. Entsprechend verzeichnet das neue Wörterbuch der spanischen Sprachakademie unter den 40 000 neuen Begriffen vor allem Zugänge aus Lateinamerika. Das Spanische steht, was die Zahl der Sprechenden betrifft, nach dem Chinesischen, dem Englischen und den Hindu-Sprachen auf dem vierten Platz. In Valladolid wurde jedoch darauf hingewiesen, dass wachsende Ausbreitung allein die Sprache nicht zu einer «Denksprache» mit gemeinsamen Inhalten mache und nicht die Präsenz im Internet garantiere.

Die Hoffnung spanischer Politiker und Unternehmer auf die bereits 35 Millionen hispanoamerikanischer Kunden in den USA -- das Spanische ist dort die zweite Sprache -- könnte sich nach Ansicht eines Kritikers nur erfüllen, wenn diese Spanischsprechenden auch an einer «spanischen» Kultur festhielten. Etwas realistischer behandelten deshalb Unternehmer und Bankiers in Valladolid «das wirtschaftliche Potenzial des Spanischen», zu dessen Ausschöpfung noch Anstrengungen nötig sein werden."


Weiterführende Ressourcen


Internetressourcen


 


Ressourcen in Printform


Atlas territorios indígenas en Bolivia : situación de las Tierras Comunitarias de Origen (TCO's) y proceso de titulación / José A. Martínez (ed.). -- La Paz : CIDOB [u.a.], 2000. -- 283 S. : Ill. -- ISBN 99905-62-05-9. -- [Sehr informativ]

Primer censo indigena rural de tierras bajas, Bolivia, 1994. -- La Paz : PNUD. -- [Grundlegender Survey]


Zu Kapitel 4: Wirtschaft und Soziales