Sanskritkurs

38. Lektion 38

von Alois Payer

mailto:payer@payer.de

Zitierweise | cite as:

Payer, Alois <1944 - >: Sanskritkurs. -- 38. Lektion 38. -- Fassung vom 2009-01-01. --  URL: http://www.payer.de/sanskritkurs/lektion38.htm                                               

Erstmals hier publiziert: 2009-01-01

Überarbeitungen:

Anlass: Lehrveranstaltungen 1980 - 1984

©opyright: Dieser Text steht der Allgemeinheit zur Verfügung. Eine Verwertung in Publikationen, die über übliche Zitate hinausgeht, bedarf der ausdrücklichen Genehmigung des Verfassers

Dieser Text ist Teil der Abteilung Sanskrit  von Tüpfli's Global Village Library

Falls Sie die diakritischen Zeichen nicht dargestellt bekommen, installieren Sie eine Schrift mit Diakritika wie z.B. Tahoma.

Die Devanāgarī-Zeichen sind in Unicode kodiert. Sie benötigen also eine Unicode-Devanāgarī-Schrift.

Lektion 38

Übersicht

• 1. Losung der Woche
• 2. Lautwandel von Nasalen im Wort
• 3. Deklination der Stämme auf -n
  • 3.1. Nomina auf -an sowie Nomina -man bzw. -van nach Vokal
  • 3.2. Nomina auf -man bzw. -van nach Konsonant
  • 3.3. Maskulina und Neutra auf -in, -min, -vin
• 4. Zur Nominalbildung: तद्धित-Suffix -in
• 5. Syntaktisches zu नामन्
• 6. Syntaktisches zu आत्मन्
• 7. Konsonantisch auslautende Stämme als Vorderglieder von Komposita
• 8. Stämme auf -an als Hinterglied eines बहुव्रीहि
• 9. Wortliste
• 10. Übung
• 11. Wortliste zur Übersetzungsübung
• 12. Übersetzungsübung

1. Losung der Woche

मनुस्मृति ४.३२ über rechtes Urinieren:

प्रत्यग्नि प्रतिसूर्यं च
प्रतिसोमोदकद्विजम् ।
प्रतिगु प्रतिवातं च
प्रज्ञा नश्यति मेहतः ॥

Erklärungen:

-अग्नि Neutrum Nom.Akk.sg. zu अग्नि m.

-गु Neutrum Nom.Akk.sg. zu गो m.f. "Rind, Kuh"

Abb.: ... प्रज्ञा नश्यति मेहतः
Bangalore = ಬೆಂಗಳೂರು
[Bildquelle: mattlogelin. -- http://www.flickr.com/photos/mattlogelin/105785814/. -- Zugriff am 2008-12-31. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]

2. Lautwandel von Nasalen im Wort

3. Deklination der Stämme auf -n

3.1. Nomina auf -an sowie Nomina -man bzw. -van nach Vokal

Beispiele:

राजन् m. "König"

• starker Stamm: राजान्
• mittlerer Stamm: राज
• schwächster Stamm: राज्ञ्

सीमन् f. "Grenze"

• starker Stamm: सीमान्
• mittlerer Stamm: सीम
• schwächster Stamm: सीम्न्

नामन् n. "Name"

• starker Stamm: नामान्
• mittlerer Stamm: नाम
• schwächster Stamm: नाम्न्

3.2. Nomina auf -man bzw. -van nach Konsonant

Beispiele:

आत्मन् n. "Seele"

• starker Stamm: आत्मान्
• schwacher Stamm:
  • vor Konsonant: आत्म
  • vor Vokal: आत्मन्

ब्रह्मन् n.: Absolutes, Veda, Brahman

• starker Stamm: ब्रह्मान्
• schwacher Stamm:
  • vor Konsonant: ब्रह्म
  • vor Vokal: ब्रह्मन्

3.3. Maskulina und Neutra auf -in, -min, -vin

Beispiel:

बलिन् m.n. "stark, kräftig (durch besonderes बल gekennzeichnet, बल besitzend)"

4. Zur Nominalbildung: तद्धित-Suffix -in

Beispiel:

हस्तिन् m.: der durch eine besondere Hand gekennzeichnete = der Elefant (seine Hand ist ja keine gewöhnliche Hand, sondern ein Rüssel)

Abb.: हस्ती
Nagarhole National Park = ನಾಗರಹೊಳೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ
[Bildquelle: gopalarathnam_v. -- http://www.flickr.com/photos/gopalarathnam_v/3040514203/. -- Zugriff am 2009-01-01. --  Creative Commons lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

हस्तवन्त् : einer, der (menschliche) Hände hat

Abb.: हस्तवान्
जयपुर
[Bildquelle: brewingluminous. -- http://www.flickr.com/photos/brewingluminous/958598614/. -- Zugriff am 2009-01-01. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

Beispiel:

सत्यवादिन् zu सत्यवाद m. "Sprechen der Wahrheit": "jemand, der durch Sprechen der Wahrheit gekennzeichnet ist = einer, der immer die Wahrheit spricht"

5. Syntaktisches zu नामन्

Beispiel:

आसीद्राजा नलो नाम वीरसेनसुतो बली । "Es war einmal ein König namens Nala, der starke Sohn Vīrasenas."

Selbstverständlich kann man dasselbe mit einem बहुव्रीहि ausdrücken:

देवदत्तनामा पुरुषः "ein Mann, dessen Name Devadatta ist"

मदयन्तिकानाम्नी बाला "ein Mädchen, dessen Name Madayantika ist"

Abb.: आसीन्महात्मा गन्धी नाम
1930er Jahre
[Bildquelle: Wikipedia. Public domain]

6. Syntaktisches zu आत्मन्

Beispiele:

आत्मन्येषा दोषं न पश्यति । "Sie sieht keinen Fehler an ihr selbst"

आत्मानं स्तुवन्ति । "Sie rühmen sich selbst"

Beispiel:

आत्मनो गृहं प्रविशति । "Er betritt sein eigenes Haus."

7. Konsonantisch auslautende Stämme als Vorderglieder von Komposita

Beispiel:

राजपुत्र "Königssohn"

8. Stämme auf -an als Hinterglied eines बहुव्रीहि

Beispiel:

दुर्णाम्नी "eine, deren Name böse ist ; Krankheitsdämonin"

9. Wortliste

सूर्य m.: Sonne, Sonnengott Sūrya

Abb.: सूर्यः
सूर्य मंदिर, Konark = कोनार्क
[Bildquelle: PriyadarshiC. -- http://www.flickr.com/photos/2kool/421985480/. -- Zugriff am 2008-12-31.  -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]
 

उदक n.: Wasser

Abb.: उदकम्
Darewadi village, Ahmed Nagar District = अहमदनगर, महाराष्ट्र
[Bildquelle: Robin Murphy, World Resources Institute. -- http://www.flickr.com/photos/worldresourcesinstitute/2555779241/. -- Zugriff am 2009-01-01. -- Creative Commons lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

वा 2P वाति : wehen, blasen

Fut. वास्यति
Perf. IV ववौ
Pass. वायते
Kaus. वापयति
PPP वान । वात
Inf. वातुम्

davon:

वात m.: Wind

वा + निस् 2P निर्वाति : wehen, verwehen, erlöschen

davon:

निर्वाण n.: Erlöschen, Nirvana

परिनिर्वाण n.: vollkommenes Erlöschen, vollkommene Erlösung (am Lebensende eines Buddha oder Arhant)

Abb.: गौतमबुद्धस्य महापरिनिर्वाणम्
Gandhara, 2./3. Jhdt. n. Chr.
[Bildquelle: Wikipedia. Public domain]

मिह् 1P मेहति : pinkeln, pissen, ejakulieren

Fut. मेक्ष्यति
Perf. II मिमेह, मिमिहुर्
Pass. मिह्यते
Kaus. मेहयति
PPP मीढ

davon:

मेघ m.: Wolke ("Seicher")

सुत m.: Sohn

राजन् m.: König (über das Königtum in Indien siehe Basham, Wonder S. 82 -94). Als Schlussglied eines Kompositums (bes. तत्पुरुष) meist: -राज m. (wie देव)

Feminimum:

राज्ञी f.: Königin, Frau eines Königs

von राज :

राज्य 3: königlich; n. Königreich, Königtum, Herrschaft

नामन् n.: Name

सीमन् f.: Grenze

आत्मन् m.: Selbst, eigene Person, innerstes Wesen. Philosophisch und in Erlösungslehren: das Absolute im Individuum, dessen sich aber das Individuum unter Umständen nicht bewusst ist (v. Stietencron)

ब्रह्मन् n.: das Absolute, der Veda (laut Thieme ursprünglich: die formulierte Wahrheit, davon ब्राह्मण "Wahrheitsformulierer")

ब्रह्मन् m.: der persönlich gedachte Schöpfergott Brahmā

Abb.: ब्रह्मा
Halebidu = ಹಳೆಬೀಡು
[Bildquelle: Wikipedia. GNU FDLicense]

कर्मन् n.: zu कृ 8U: Handlung, Tat, Werk; heiliges Werk, Opferhandlung; Karma: das frühere Tun, das später seine Früchte bringt (z.B. in Wiedergeburt) 

कर्मविपाक m.: Reifen der Taten = die guten und bösen Konsequenzen von Taten in früheren Existenzen (zu वि-पच्)

हस्तिन् m.: Elefant (Elephas maximus)

मनु m.: Mensch, Mann; Name des Vaters des menschengeschlechts (zu मन् 4Ā)

davon:

मनुष्य m.: Mensch

शुच् 1P शोचति : (flammen, leuchten) ; trauern, betrauern

Perf II शुशोच, शुशुचुर्
Fut. शोचिष्यति
Pass. शुच्यते
Kaus. शोचयति
Inf. शुचितुम्
Absol. शोचित्वा । शुचित्वा

davon:

शुचि 3: leuchtend, rein, klar

शोक m.: Trauer, Gram

अशोक 3: frei von Gram; Ashoka-Baum = Saraca asoca (Roxb.) Wilde; Name des Kaisers Aśoka (देवानांप्रिय प्रियदर्शी) (ca. 304  – 232 v.Chr.)

Abb.: Ashoka-Baum = Saraca asoca (Roxb.) Wilde
Kolkata = কলকাতা 
[Bildquelle: J.M.Garg / Wikipedia. GNU FDLicense]

Abb.: Größte Ausdehnung des Reiches Aśokas sowie Fundorte seiner Felsen- und Säulenedikte
[Bildquelle: Wikipedia.GNU FDLicense]

10. Übung

A) Setzen Sie in folgenden Sätzen die entsprechende Form der Wörter in Klammern ein und übersetzen Sie:

... (सप्तमी विभक्तिः) ... धर्मं रक्षत्यभया जनाः ॥१॥ (राजन्)

आसीद्राजपुत्रो गौतमस् ... सुकृतकर्मोप्पन्नो बुध्या रूप्यमितबलः ॥२॥ (नामन्)

राज्यस्य ... (सप्तमी बहुवचने) ... अरयो राजानं योद्धुं तिष्ठन्ति ॥३॥ (सीमन्)

वैश्यानां कानि ... ॥४॥ (नामन्)

वैश्यास् ... ॥५॥ (किंनामन्)

... (सप्तम्येकवचने) ... अकर्म यः पश्येदकर्मणि च कर्म यः स बुद्धिमान्मनुष्येषु स युक्त इति भगवद्गीतायाम् ॥६॥ (कर्मन्)

किम् ... किमकर्मेति कवयो ऽप्यत्र मोहिताः ॥७॥ (कर्मन्)

ब्रह्मभूतस् ... (प्रथमैकवचने) ... न शोचति न लुभ्यति ॥८॥ (प्रसन्नात्मन्)

... (षष्ठ्येकवचने) ... सुकृतस्य सुफलमाहुः ॥९॥ (कर्मन्)

महीभोगस् ... (शष्ठी बहुवचने) ... धर्मः ॥१०॥ (राजन्)

रज्ञे ... दीयेरन् ॥११॥ (बलिन् हस्तिन्)

... (तृतीया विभक्तिः) ... लोका असृज्यन्त ॥१२॥ (ब्रह्मन् m.)

... (तृतीया विभक्तिः) ... कृतं पापं... (तृतीया विभक्तिः) ... अकृतं पापम् ॥१३॥ (आत्मन्)

सद्भिस् ... जनेभ्यो ऽभयं दीयते ॥१४॥ (राजन्)

... धर्मं न रक्षत्सु सभया जनाः ॥१५॥ (राजन्)

11. Wortliste zur Übersetzungsübung

प्राय  m.: Hauptsache, Instr. प्रायेण : meist, gewöhnlich (zu प्र-इ)

विनोद m.: Zeitvertreib, Unterhaltung, Vergnügen

Abb.: विनोदः
Carrom-Spiel
[Bildquelle: nicolas - نِيقُولاَوُسَ . -- http://www.flickr.com/photos/keep-on-moving/3007779918/. -- Zugriff am 2009-01-01. -- Creative Commons lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)] 

अट् 1P अटति : herumschweifen

Perf. I आट, आटुः
Fut. अटिष्यति
Kaus. आटयति

गाध 3: seicht

तॄ 1P तरति : überqueren, sich retten vor (Akk.)

Perf. IIIb ततार, तेरुः
Fut. तरिष्यति । तरीष्यति
Pass. तीर्यते
Kaus. टारयति
PPP तीर्ण
Inf. तरितुम् । तरीतुम्

पार n.(m.): jenseitiges Ufer, Grenze, Ziel

तीर n.: Ufer

Abb.: वाराणस्यां गङ्गातीरे
[Bildquelle: nassio. -- http://www.flickr.com/photos/26116629@N04/2450959377/. -- Zugriff am 2009-01-01. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]

एकैकशस् Adv.: je einzeln

गण् 10P गणयति : zählen

Perf. गणयां चकार
Fut. गणयिष्यति
Pass. गण्यते
PPP गणित
Absol. -गणय्य
Inf. गणयितुम्

Abb.: गणयां चक्रुः
करणी माता मंदिर, देशनोके
[Bildquelle: neilhinchley. -- http://www.flickr.com/photos/neilhinchley/50518886/. -- Zugriff am 2009-01-01. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

क्रुश् 1P क्रोशति : schreien, wehklagen

Perf. II चुक्रोश
Fut. क्रोक्ष्यति
Pass. क्रुश्यते
Kaus. क्रोशयति
PPP क्रुष्ट

इदानीम् Adv.: jetzt

नूनम् Adv.: jetzt; also, darum; gewiss, sicherlich

मज्ज् 6P मज्जति : sinken, tauchen

PPP ममज्ज
Fut. मङ्क्ष्यति
Kaus. मज्जयति
PPP मग्न
Absol. मङ्क्त्वा । मक्त्वा

गवेषयति Denominativ: suchen

व्याकुल 3: bestürzt, aufgeregt, verwirrt

कोलाहल m.n.: Geschrei, Lärm

विवेष्टित n.: das Rundherum-Suchen

हस् 1P हसति : lachen

Perf. Vc जहास, जहसुर्
Fut. हसिष्यति
Pass. हस्यते
Kaus. हासयति
PPP हसित

सृ 1P सरति : laufen

Perf. ससार, सस्रुर्
Fut. सरिष्यति
Pass. स्रियते
Kaus. सारयति
PPP सृत
Inf. सर्तुम्

कर्णयति Denominativ: hören (zu कर्ण m. "Ohr")

लज्जा f.: Scham

अधस् Adv.: nach unten

12. Übersetzungsübung

दश मूढाः

मूढानां चेष्टितानि प्रायेण विनोदावहानि । यथा हि -- एकदा दश मूढा देशाटनाय प्रस्थिताः । किञ्चिद्दूरं गतानां तेषामुपस्थिता काचिदगाधा नदी । बाहुभ्यां तरन्तस्ते कथमपि नदीं तीर्त्वा पारं गताः ॥

आसीत्तेषां मध्ये कश्चन वृद्धः । स किं सर्वे तीरमनुप्राप्ता ईति जिज्ञासमानस्तानेकैकशो गणयामास । परं नवैव परिगणितास्तेन । ततः स आक्रोशत् । अहो वयम् दश प्रस्थिताः । इदानीं नवैव स्मः । नूनमस्माकमेको नद्यां निमग्नः । गवेषयत तमिति । ततस्तेषामेकैको ऽपि गणनां चकार । परं नवैव दृश्यन्ते । ततस्तेषां व्याकुलीभूतानां महान्कोलाहलः समजनि । तत्रैव नातिदूरे कस्यचिदृषेराश्रमो ऽवर्तत । तत्र वसन्नृषिस्तेषां विवेष्टितमवलोक्योच्चैर्जहास । तस्य हासशब्दं श्रुत्वा मूढास्तरसा समुपसृत्य हासकारणमपृच्छन् । ऋषिराह । अहो । अनात्मज्ञा यूयम् । युष्माकमेकैको ऽपि नात्मानमगणयत् । तेनायं व्यामोहः संजात इति । तदाकर्ण्य ते मूढाः सलज्जमधोमुखाः प्रययुः ॥ (संस्कृतप्रथमादर्शः)

Erklärungen:

दश Nom.Akk.pl.m.f.n. zu दशन् "zehn"

बाहुभ्याम् Instr.Dat.Abl. Dual zu बाहु m. "Arm"

सर्वे Nom.pl.m. zu सर्व 3 "jeder, alle"

जिज्ञासमान Part.Präs.Ā.Desiderativ zu ज्ञा 9U जिज्ञासते "erkennen wollen, wissen wollen"

नव Nom.Akk.pl.m.f.n. zu नवन् "neun"

ययम् Nom.pl. "wir"

स्मस् 1.pl.Ind.Präs.P zu अस् 2P

गवेषयत 2.pl.Imperativ P

एकैक "jeder einzeln"

समजनि 3.sg.Passiv Aorist zu जन्

तरसा Instr. sg. zu तरस् n. "Energie", adverbial gebraucht: "rasch, mit Gewalt"

यूयम् Nom.pl. "ihr"

युष्माकम् Gen.pl. zu यूयम्

Zu Lektion 39