Sanskritkurs

57. Lektion 57

von Alois Payer

mailto:payer@payer.de 

Zitierweise | cite as:

Payer, Alois <1944 - >: Sanskritkurs. -- 57. Lektion 57. -- Fassung vom 2009-03-11. --  URL: http://www.payer.de/sanskritkurs/lektion57.htm                                                         

Erstmals hier publiziert: 2009-03-01

Überarbeitungen: 2009-03-11 [Verbesserungen]

Anlass: Lehrveranstaltungen 1980 - 1984

©opyright: Dieser Text steht der Allgemeinheit zur Verfügung. Eine Verwertung in Publikationen, die über übliche Zitate hinausgeht, bedarf der ausdrücklichen Genehmigung des Verfassers

Dieser Text ist Teil der Abteilung Sanskrit von Tüpfli's Global Village Library

Falls Sie die diakritischen Zeichen nicht dargestellt bekommen, installieren Sie eine Schrift mit Diakritika wie z.B. Tahoma.

Die Devanāgarī-Zeichen sind in Unicode kodiert. Sie benötigen also eine Unicode-Devanāgarī-Schrift.

Lektion 57

Übersicht

1. Aorist 4: s-Aorist

Der s-Aorist wird zu den meisten अनिट्-Wurzeln gebildet, sofern sie nicht ausschließlich eine andere Aoristform haben. Fakultative अनिट्-Wurzeln können im allgemeinen wahlweise diesen oder den iṣ-Aorist bilden.

Auch अनिट्-Wurzeln, die das परस्मैपद nach der 1.,2. oder 6. Form des Aorist bilden, bilden das आत्मनेपद nach dem s-Aorist.
Bildung:

Augment + Wurzel + s + athematische Sekundärendung

Tabelle der Endungen mit Stammbildungssuffix

  परस्मैपदम् आत्मनेपदम्
  एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्
1. तृतीयः -sam -sma -si -smahi
2. द्वितीयः -sīs -sta -sthās -dhvam
3. प्रथमः -sīt -sur -sta -sata

 

Es wird das allgemeine Lautgesetz angewendet, dass ein Zischlaut zwischen zwei Verschlusslauten ausfällt (vgl. उद् + स्थित » उत्थित), d.h. das Stammbildungssuffix -s- vor Endungen, die mit -t- oder -th- beginnen, entfällt (nicht aber nach Nasalen oder r-).

Beispiele:

3.sg.Ā a-kṣip + s + ta » अक्षिप्त
2.sg.Ā a-kṣip + s + thās » अक्षिप्थास्

Solche Formen könnten auch zum Wurzelaorist gehören und gehören vermutlich z.T. auch dorthin.

Die indischen Grammatiker haben auch Formen wie अकृत (3.sg.Ā) zum s-Aorist gerechnet, die eindeutig zum Wurzelaorist gehören. Zu diesem Zweck haben die indischen Grammatiker folgende ad-hoc Lautregel für den s-Aorist erfunden:

"Nach kurzem Vokal verlieren die "Endungen", die mit -st- oder -sth- beginnen, das -s-."

Sonst sind die Lautregeln für die Verbindung auslautender Konsonanten mit s- zu beachten.

Für -dhvam gilt:

Das -dh- von -dhvam wird nach allen Nicht-a/ā-Vokalen sowie nach -r durch -ḍh- ersetzt.

z.B. चि 5U: 2.pl.Ā अचेढ्वम्
 
Form der Wurzel:
  • परस्मैपद : Dehnstufe
  • आत्मनेपद :
    • Wurzeln mit auslautendem i/ī/u/ū: Hochstufe
    • auslautendes -ṝ wird durch -īr oder -ūr ersetzt
    • ablautfähige Wurzeln auf ā/e/o: Tiefstufe
    • andere Wurzelvokale: unverändert (d.h. in der Regel tiefstufig)

Beispiele:

 

3.sg.P
चि 5U

अचैषीत्
श्रु 5P अश्रौषीत्
कृ 8U अकार्षीत्
भज् 1U अभाक्षीत्
भञ्ज् 7P अभाङ्क्षीत्
भुज् 7U अभौक्षीत्

 

 

3.sg.Ā
चि 5U

अचेष्ट
नी 1U अनेष्ट
सू 2/4 असोष्ट
  sg.Ā
दा 3U अदिषि
अदिथास्
अदित
  1.sg.Ā
कृ 8U अकृषि
पच् 1U अपक्षि
दृश् und सृज् haben im परस्मैपद Dehnstufe mit steigendem Diphton -rā-:

दृश् 3.sg.P अद्राक्षीत्

Auch der Aorist andere Wurzeln mit -ṛ- an vorletzter Stelle kann so gebildet werden:

कृष् 1P/6U 3.sg.P अकार्क्षीत् / अक्राक्षीत्

Paradigmen:

नी 1U "führen"

  परस्मैपदम् आत्मनेपदम्
  एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्
1. तृतीयः अनैषम् अनैष्म अनेषि अनेष्महि
2. द्वितीयः अनैषीस् अनैष्ट अनेष्ठास् अनेढ्वम्
3. प्रथमः अनैषीत् अनैषुर् नेष्ट अनेषत


Abb.: भीमराव रामजी आंबेडकर (१८९१ - १९५६) । सो ऽनैषीद्दलितान् ॥
[Bildquelle: Wikipedia. Public Domain]

कृ 8U "tun"

  परस्मैपदम् आत्मनेपदम्
  एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्
1. तृतीयः अकार्षम् अकार्ष्म अकृषि अकृष्महि
2. द्वितीयः अकार्षीस् अकार्ष्ट अकृथास् अकृढ्वम्
3. प्रथमः अकार्षीत् अकार्षुर् अकृत अकृषत

तुद् 6U "schlagen"

  परस्मैपदम् आत्मनेपदम्
  एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्
1. तृतीयः अतौत्सम् अतौत्स्म अतुत्सि अतुत्स्महि
2. द्वितीयः अतौत्सीस् अतौत्त
aus: a-taut + s + ta		 अतुत्थास् अतुद्ध्वम्
3. प्रथमः अतौत्सीत् अतौत्सुर् अतुत्त अतुत्सत
Unregelmäßige Formen:
  1. Wurzeln auf Nasal (गम्, मन्, रम्) bilden den s-Aorist hochstufig:
    अगंसि । अमंसि । अरंस्त
    Daneben gibt es für गम् die regelmäßigen tiefstufigen Formen:
    अगसि (« *a-gm-si) । अगथास् । अगत (im P hat गम् den themavokalischen Aorist)
     
  2. पद् 4Ā ist regelmäßig (z.B. अपत्सि), in der 3.sg.Ā hat es aber die Form des passivischen Wurzelaorist:
    अपादि "er ging"
     
  3. बुध् Ā kann in der 3.sg.Ā wahlweise die Form des passiven Wurzelaorists annehmen:
    अबोधि / अबुद्ध "er erkannte"

2. Übung

A) Übersetzen und bestimmen Sie ohne Hilfsmittel folgende Formen und bilden Sie die entsprechenden Aoristformen. Außer bei Kausativen und Wurzeln, die den s-Aorist bilden, ist in Klammer die Klasse des entsprechenden Aorists angegeben:

  1. पेचिथ
  2. अवक् (३)
  3. सोष्यसि
  4. छिन्दे
  5. कुरुषे
  6. आधत्ते
  7. पद्यते
  8. जिगाय
  9. जिघ्रामः (१,६)
  10. शासति (२)
  11. स्तुवे
  12. दिग्धे
  13. प्लवध्वे
  14. तस्थिथ (१)
  15. बिभ्यति
  16. ततर्प
  17. जुहुथ
  18. ऊषुः
  19. ससर्जिथ
  20. लिल्यिरे
  21. अत्याजयम्
  22. सिध्यथ (२)
  23. निन्य
  24. कर्षन्ति
  25. अप्रच्छयन्

B) Übersetzen und bestimmen Sie folgende Formen:

  1. चेलुः
  2. जन्तुः
  3. अश्वसीत्
  4. ज्येष्ठायाः
  5. संयक्
  6. असे
  7. असि
  8. अचैष्ट
  9. अचेष्ट
  10. अभग्नम्
  11. भस्म
  12. हवींषि
  13. अद्राक्षीः
  14. शनैः
  15. अपन्थाः
  16. शत्रुह
  17. उदासीने
  18. कनीयान्
  19. कन्याम्
  20. आरम्
  21. रिपू
  22. अदात्
  23. आदत्
  24. अवोढ
  25. अवोचम्
  26. दिक्
  27. शुनोः
  28. यते
  29. येते
  30. याते
  31. चतस्रः
  32. परंपरायै
  33. विमलाभ्याम्
  34. ते
  35. रजसि
  36. रजसी
  37. विक्रेढ्वम्
  38. युष्मत्
  39. अघम्
  40. अभुक्थाः
  41. उत्थानाय
  42. अलुम्पत
  43. अलुपत
  44. अलुप्त
  45. अलुप्तम्
  46. वसिष्ठे
  47. वर्षिष्ठे
  48. अक्षैष्म
  49. अहृत
  50. कामधुग्भिः
  51. अमुत्र
  52. पत्युः
  53. क्षेपीयन्
  54. आदि्षि
  55. पाणी
  56. अस्प्राक्षम्

Zu Lektion 58