नामलिङ्गानुशासनम्

2. Dvitīyaṃ kāṇḍam

2. puravargaḥ

(Über Siedlungen und Gebäude)

Übersetzt von Alois Payer

mailto:payer@payer.de 

Zitierweise | cite as: Amarasiṃha <6./8. Jhdt. n. Chr.>: Nāmaliṅgānuśāsana (Amarakośa) / übersetzt von Alois Payer <1944 - >. -- 2. Dvitīyaṃ kāṇḍam. -- 2. puravargaḥ.  -- Fassung vom 2010-10-30. --  URL: http://www.payer.de/amarakosa/amara202.htm       

Erstmals hier publiziert: 2010-09-29

Überarbeitungen: 2010-10-30 [Verbesserungen]

©opyright: Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)

Dieser Text ist Teil der Abteilung Sanskrit von Tüpfli's Global Village Library

Meinem Lehrer und Freund

Prof. Dr. Heinrich von Stietencron

in Dankbarkeit gewidmet.

Falls Sie die diakritischen Zeichen nicht dargestellt bekommen, installieren Sie eine Schrift mit Diakritika wie z.B. Tahoma.

Die Devanāgarī-Zeichen sind in Unicode kodiert. Sie benötigen also eine Unicode-Devanāgarī-Schrift.

Abkürzungen

Jātarūpa

Jātarūpa <vor 1119 n. Chr.>: Jātarūpa's Commentary on the Amarakoṣa : for the first time critically edited together with an introduction, appendices and indices / Mahes Raj Pant. - 2 Bde. -- Delhi [u.a.] : Motilal Banarsidass, 2000. -- Teilw. zugl.: Hamburg, Univ., Diss. von Mahes Raj Pant. -- ISBN 81-208-1690-0

2. dvitīyaṃ kāṇḍam - Zweiter Teil

2.2. puravargaḥ - Abschnitt über Städte

2.2.0. Übersicht

2.2.1. Stadt

1. pūḥ strī purī-nagaryau vā pattanaṃ puṭabhedanam
sthānīyaṃ nigamo 'nyat tu yan mūlanagarāt puram

पूः स्त्री पुरी-नगर्यौ वा पत्तनं पुटभेदनम् ।
स्थानीयं निगमो ऽन्यत् तु यन् मूलनगरात् पुरम् ॥१॥

[Bezeichnungen für Stadt sind:]

  1. पुर् f.: Burg, Festung, Stadt, Leib
  2. पुरी f.: Burg, Festung, Stadt
  3. नगरी f.: Stadt
  4. पत्तन n.: Hafenstadt, Stadt
  5. पुटभेदन n.: Sichöffnen der Knospe, Stadt1
  6. स्थानीय n.: "wo man sich aufhalten soll", Stadt
  7. निगम m.: Marktflecken, zentraler Ort


Abb.: पूः । Golkonda - గోల్కొండ, Andhra Pradesh, ab 13. Jhdt. n. Chr.
[Bildquelle: ©Google Earth. -- Zugriff am 2010-09-26]


Abb.: पुरी । Puri - पुरी (= जगन्नाथपुरी) - ପୁରୀ , Orissa
[Bildquelle: ©Google Earth. -- Zugriff am 2010-09-26]


Abb.: नगरी । Jodhpur - जोधपुर, Rajasthan
[Bildquelle: Michi.nico / Wikimedia. -- Public domain]


Abb.: पत्तनम् । Visakhapatnam - विशाखापत्तनम्  - విశాఖపట్నం, Andhra Pradesh
[Bildquelle: ©Google Earth. -- Zugriff am 2010-09-26]

Erläuterungen:

1 vermutlich zu puṭabheda m.: Flussbiegung

2.2.2. Vorstadt

1. c./d. sthānīyaṃ nigamo 'nyat tu yan mūlanagarāt puram
2. a./b tac chākhānagaraṃ veśo veśyājanasamāśrayaḥ

स्थानीयं निगमो ऽन्यत् तु यन् मूलनगरात् पुरम् ॥१ ख॥
तच् छाखानगरं वेशो वेश्याजनसमाश्रयः ।२ क।

Die Stadt, die außerhalb der Kernstadt ist, heißt शाखानगर n.: Zweigstadt, Vorstadt

2.2.3. Hurenviertel

2. a./b. tac chākhānagaraṃ veśo veśyājanasamāśrayaḥ

तच् छाखानगरं वेशो वेश्याजनसमाश्रयः ।२ क।

Wo sich das Hurenvolk aufhält, heißt वेश m.: Haus, Wohnung, Bordell, Hurenviertel.


Abb.: वेशः । Mumbai - मुंबई
[Bildquelle: Leon Meerson. -- http://www.flickr.com/photos/lenchik/116360368/. -- Zugriff am 2010-09-25. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

2.2.4.  Markt

2. c./d. āpaṇas tu niṣadyāyāṃ vipaṇiḥ paṇyavīthikā

आपणस् तु निषद्यायां विपणिः पण्यवीथिका ॥२ ख॥

Bezeichnungen für Markt sind:

  1. आपण m.: Markt, Handelsgut, Ware
  2. निषद्या f.: Markthalle
  3. विपणि f.: Verkauf, Laden, Markt
  4. पण्यवीथिका f.: Warenstraße, Basar, Marktstraße


Abb.: आपणः । Bhaktapur - भक्तपुर, Nepal
[Bildquelle: Steve Evans. -- http://www.flickr.com/photos/64749744@N00/11915238. -- Zugriff am 2010-09-26. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]


Abb.: पण्यवीथिका । Mysore - ಮೈಸೂರು, Karnataka
[Bildquelle: Brian Snelson. -- http://www.flickr.com/photos/exfordy/162330297/. -- Zugriff am 2010-09-26. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]

2.2.5. Straße

3. a./b. rathyā pratolī viśikhā syāc cayo vapram astriyām

रथ्या प्रतोली विशिखा स्याच् चयो वप्रम् अस्त्रियाम् ।३ क।

[Bezeichnungen für Straße sind:]

  1. रथ्या f.: Wagenstraße
  2. प्रतोली f.: Hauptstraße
  3. विशिखा f.: Straße


Abb.: रथ्या । Sanchi - साँची, Madhya Pradesh, 3. Jhdt. v. Chr.
[Bildquelle: anukaran / Wikipedia. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]


Abb.: रथ्या । Sanchi - साँची, Madhya Pradesh, 3. Jhdt. v. Chr.
[Bildquelle: anukaran / Wikipedia. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]

2.2.6. Wall / Einfriedung

3.rathyā pratolī viśikhā syāc cayo vapram astriyām
3. prākāro varaṇaḥ sālaḥ prācīraṃ prāntato vṛtiḥ

रथ्या प्रतोली विशिखा स्याच् चयो वप्रम् अस्त्रियाम् ।
प्राकारो वरणः सालः प्राचीरं प्रान्ततो वृतिः ॥३॥

[Bezeichnungen für Wall / Einfriedung sind:]

  1. चय m.: Schicht, Wall, Haufen, Menge1
  2. वप्र m., n.: Erdhaufen, Wall, Abhang, Ufer1
  3. प्राकार m.: Ringmauer, Wall
  4. वरण m.: Abwehr
  5. साल m.: Baum, Umfriedung, Wall 
  6. प्राचीर n.: Einfriedung, Hecke, Zaun
  7. प्रान्ततो वृति f.: Zaun der Grenze entlang, Grenzzaun


Abb.: प्रचीरम् । Sanchi - साँची, Madhya Pradesh, 3. Jhdt. v. Chr.
[Bildquelle: Cunningham, 1854. -- Public domain]


Abb.: प्रचीरम् । Sanchi - साँची, Madhya Pradesh, 3. Jhdt. v. Chr.
[Bildquelle: Cunningham, 1854. -- Public domain]

Erläuterungen:

1 चय m., वप्र m.,n.

"A rampart. Interpretations differ greatly. Some explain the terms, a mound of earth raised from the ditch of a fortified town and serving as a foundation for edifices. Others say the foundation of an edifice generally; others again, any mound of earth raised from a ditch. Some likewise the gate of a fortified city." (Colebrooke z. St.)

2.2.7. Wand

4. a./b. bhittiḥ strī kuḍyam eḍūkaṃ yad antarnyastakīkasam

भित्तिः स्त्री कुड्यम् एडूकं यद् अन्तर्नस्तकीकसम् ।४ क।

[Bezeichnungen für Wand sind:]

  1. भित्ति f.: Matte, Wand
  2. कुड्य n.: Wand

2.2.8. Beinhaus

4. a./b. bhittiḥ strī kuḍyam eḍūkaṃ yad antarnyastakīkasam

भित्तिः स्त्री कुड्यम् एडूकं यद् अन्तर्नस्तकीकसम् ।४ क।

Das, worin Gebeine aufbewahrt werden, nennt man एडूक n.: Beinhaus, Reliquientempel (der Buddhisten) (PW)

2.2.9. Haus / Wohnung

4. c./d. gṛhaṃ gehodavasitaṃ veśma sadma niketanam
5. niśāntaṃ pastya-sadanaṃ bhavanāgāra-mandiram
gṛhāḥ puṃsi ca bhūmny eva nikāyyanilayālayāḥ
6. vāsaḥ kuṭī dvayoḥ śālā sabhā saṃjavanaṃ tv idam
catuḥśālaṃ munīnāṃ tu parṇaśāloṭajo 'striyām

गृहं गेहोदवसितं वेश्म सद्म निकेतनम् ॥४ ख॥
निशान्तं पस्त्य-सदनं भवनागार-मन्दिरम् ।
गृहाः पुंसि भूम्न्य् एव निकाय्यनिलालयाः ॥५॥
वासः कुटी द्वयोः शाला सभा संजवनं त्व् इदम् ।
चतुःशालं मुनीनां तु पर्णशालोटजो ऽस्त्रियां ॥६॥

[Bezeichnungen für Haus / Wohnung sind:]

  1. गृह n.: Haus
  2. गेह n.: Haus, Wohnung
  3. उदवसित n.: "Abgeschlossenes", Wohnung
  4. वेश्मन् n.: Haus, Wohnung
  5. सद्मन् n.: Sitz, Stelle, Wohnung, Wohnsitz, Haus
  6. निकेतन n.: Wohnstatt, Wohnung
  7. निशान्त n.: "Ruhesitz", Wohnung, Haus, Harem
  8. पस्त्य n.: Anwesen, Wohnsitz
  9. सदन n.: Sitz, Stätte, Wohnsitz, Heimat, Haus
  10. भवन n.: Entstehungsort, Wohnung, Haus
  11. आगार n.: Wohnstatt, Haus
  12. मन्दिर n.: Palast, Tempel, Wohnung, Behausung
  13. गृह m. pl.: Familie, Wohnung
  14. निकाय्य m.: Gruppe, Haufen, Menge
  15. निलय m.: Wohnung, Lager, Aufenthaltsort, Versteck
  16. आलय m.: Wohnung, Städte
  17. वास m.: Wohnen, Wohnung, Aufenthaltsort
  18. कुटी f., m.: Krümmung, Biegung, Hütte
  19. शाला f.: Hütte, Haus
  20. सभा f.: Versammlungshaus

[Ein Häuserviereck um einen Innenhof heißt:]

  1. संजवन n.: Häuserviereck (um Innenhof)
  2. चतुःशाल n.: Häuserviereck (um Innenhof)

Eine Laubhütte für Asketen heißt

  1. पर्णशाला f.: Laubhütte   
  2. उटज m., n.: Laubhütte


Abb.: गृहम् । Sanchi - साँची, Madhya Pradesh, 3. Jhdt. v. Chr.
[Bildquelle: Cunningham, 1854. -- Public domain]


Abb.: गृहम् । Mumbai
[Bildquelle: Prasad Kholkute. -- http://www.flickr.com/photos/61027058@N00/4405471897/. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]


Abb.: गृहाणि । Jaipur - जयपुर, Rajasthan
[Bildquelle: Amre Ghiba. -- http://www.flickr.com/photos/amre/1428634210/. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]


Abb.: गृहम् । Toda, Mullimunth, Nilgiri - நீலகிரி, Tamil Nadu
[Bildquelle: snonymousG. -- http://www.flickr.com/photos/thenilgiris/4230748509/. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]


Abb.: गृहम् । Rajasthan
[Bildquelle: Judith. -- http://www.flickr.com/photos/judepics/3244639411/. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]


Abb.: कुटी । Sanchi - साँची, Madhya Pradesh, 3. Jhdt. v. Chr.
[Bildquelle: Cunningham, 1854. -- Public domain]


Abb.: कुटी । Draupadī-ratha, Mamallapuram - மாமல்லபுரம், Tamil Nadu, 7. Jhdt. n. Chr.
[Bildquelle: Wikipedia. -- Public domain]


Abb.: सभा । Bhīma-ratha, Mamallapuram - மாமல்லபுரம், Tamil Nadu, 7. Jhdt. n. Chr.
[Bildquelle: Wikipedia. -- Public domain]

Erläuterungen:

Siehe:

Payer, Alois <1944 - >: Quellenkunde zur indischen Geschichte bis 1858. -- 5. Unbewegliche Hinterlassenschaften ("Ökofakte"). -- http://www.payer.de/quellenkunde/quellen05.htm

2.2.10. Reliquienschrein

7. a./b. caityam āyatanaṃ tulye vājiśālā tu mandurā

चैत्यम् आयतनं तुल्ये वाजिशाला तु मन्दुरा ।७ क।

[Bezeichnungen für einen Reliquienschrein1 sind:]

  1. चैत्य n.: "auf den Scheiterhaufen Bezogenes", Grabmal, Tempel, heiliger Ficus-Baum
  2. आयतन n.: Stätte, Wohnsitz, heiliger Ort, Tempel

Erläuterungen:

1 चैत्य n., आयतन n.

"An altar. Or shed for sacrifices. Some interpret it, a sacred tree. Others explain it a monument of wood or other materials placed in honour of a deceased person." (Colebrooke)

Vermutlich = stūpa


Abb.: चैत्यम् । großer Stūpa, Sanchi - साँची, Madhya Pradesh, 3. Jhdt. v. Chr.
[Bildquelle: Gérald Anfossi / Wikipedia. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, share alike)]


Abb.: आयतनम् । Bhaja Cave - भाजा, Karli - कारला, Maharashtra
[Bildquelle: Elroy Serrao. -- http://www.flickr.com/photos/92546124@N00/54868078. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, share alike)]

2.2.11. Pferdestall

7. a./b. caityam āyatanaṃ tulye vājiśālā tu mandurā

चैत्यम् आयतनं तुल्ये वाजिशाला तु मन्दुरा ।७ क।

[Bezeichnungen für Pferdestall sind:]

  1. वाजिशाला f.: Pferdestall
  2. मन्दुरा f.: Pferdestall


Abb.: वाजिशाला । Fatehpur Sikri - फतेहपुर सीकरी - فتحپور سیکری , U. P., 16. Jhdt n. Chr.
[Bildquelle: Michael Hoy. -- http://www.flickr.com/photos/mjhoy/3200832260/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]

2.2.12. Werkstatt

7. c./d. āveśanaṃ śilpiśālā prapā pānīyaśālikā

आवेशनं शिल्पिशाला प्रापा पानीयशालिका ॥७ ख॥

[Bezeichnungen für Werkstatt sind:]

  1. आवेशन n.: Werkstatt
  2. शिल्पिशाला n.: Kunsthandwerkerhütte


Abb.: आवेशनम् । Jaipur - जयपुर, Rajasthan
[Bildquelle: Wrote. -- http://www.flickr.com/photos/wrote/4359235591/. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]

2.2.13. Wasserhäuschen

7. c./d. āveśanaṃ śilpiśālā prapā pānīyaśālikā

आवेशनं शिल्पिशाला प्रापा पानीयशालिका ॥७ ख॥

[Bezeichnungen für Wasserhüttchen sind:]

  1. प्रापा f.: Brunnen, Tränke, Wasserstelle
  2. पानीयशालिका f.: Wasserhäuschen


Abb.: प्रापा । Rajasthan1
[Bildquelle: Dominik Golenia. -- http://www.flickr.com/photos/dominikgolenia/2528538241/. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine Bearbeitung)]

2.2.14. Klosterschule

8. a./b. maṭhaś chātrādinilayo gañjā tu madirāgṛham

मठश् छात्रादिनिलयो गञ्जा तु मदिरागृहम् ।८ क।

Wohnung für Schüler u. ä. heißt मठ m.: Klosterschule, Kloster1

1 मठ m.: Klosterschule, Kloster

"A college. A school of students ; or a convent of ascetics, &c." (Colebrooke)


Abb.: मठः । Krishnapura Matha -  ಕೃಷ್ಣಾಪುರ ಮಠ, Udupi - ಉಡುಪಿ, Karnataka
[Bildquelle: Rajaramraok / Wikipedia. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]

2.2.15. Schenke

8. a./b. maṭhaś chātrādinilayo gañjā tu madirāgṛham

मठश् छात्रादिनिलयो गञ्जा तु मदिरागृहम् ।८ क।

[Bezeichnungen für Schenke sind:]

  1. गञ्जा f.: Schenke, Hanf (Cannabis, Marihuana)
  2. मदिरागृह n.: Rauschtrank-Haus


Abb.: गञ्जा । Kolkata - কলকাতা
[Bildquelle: Richard McMullen. -- http://www.flickr.com/photos/johnleespider/211353714/. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

2.2.16. Privatgemächer

8. c./d. garbhāgāraṃ vāsagṛham ariṣṭaṃ sūtikāgṛham

गर्भागारं वासगृहम् अरिष्टं सूतिकागृहम् ॥८ ख॥

[Bezeichnungen für Privatgemächer sind:]

  1. गर्भागार n.: inneres Gemach, Schlafzimmer, Gemach / Haus für Wöchnerinnen, Allerheiligstes im Tempel
  2. वासगृह n.: Schlafzimmer
  3. अरिष्ट n.: Unversehrtes, Sicheres, Gemach / Haus für Wöchnerinnen
  4. सूतिकागृह n.: Gemach / Haus für Wöchnerinnen

2.2.17. Fenster

9. a./b. vātāyanaṃ gavākṣo 'tha maṇḍapo 'strī janāśrayaḥ

वातायनं गवाक्षो ऽथ मण्डपो ऽस्त्री जनाश्रयः ।९ क।

[Bezeichnungen für Fenster sind:]

  1. वातायन n.: "Windweg", Luftloch, Fenster, Balkon
  2. गवाक्ष m.: "Kuhauge", Rundfenster, Bullauge


Abb.: वातायनानि । Jahangir Mahal Palace - जहांगीर महल, Orccha - ओरछा, Madhya Pradesh, um 1605 n. Chr.
[Bildquelle: PnP!. -- http://www.flickr.com/photos/pnp/1600368916/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]


Abb.: वातायनानि । Mehrangarh Fort - मेहरानगढ़, Jodhpur - जोधपुर, Rajasthan
[Bildquelle: Michel. -- http://www.flickr.com/photos/mtchm/231232561/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]


Abb.: वातायनानि । Palace of winds - Hawa Mahal - हवा महल, Jaipur - जयपुर, Rajasthan, um 1800 n. Chr.
[Bildquelle: Ian T Edwards. -- http://www.flickr.com/photos/hanuman/2915171707/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]


Abb.: गवाक्षौ । Rajasthan
[Bildquelle: Judith. -- http://www.flickr.com/photos/judepics/3244639411/. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]

2.2.18. Pavillon

9. a./b. vātāyanaṃ gavākṣo 'tha maṇḍapo 'strī janāśrayaḥ

वातायनं गवाक्षो ऽथ मण्डपो ऽस्त्री जनाश्रयः ।९ क।

[Bezeichnungen für Pavillon sind:]

  1. मण्डप m., n.: Halle, Pavillon, Tempelhalle, Laube
  2. जनाश्रय m.: Schutzgebäude für Leute, Karawanserei


Abb.: कल्याणमण्डपः । Vitthala (ವಿಠ್ಠಲ) temple, Hampi - ಹಂಪೆ, Karnataka
[Bildquelle: Thejaswi Puthraya. -- http://www.flickr.com/photos/puthraya/4744059339/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

2.2.19. Herrschaftshaus, Palast

9. c./d. harmyādi dhanināṃ vāsaḥ prāsādo deva-bhūbhujām
10. a./b. saudho 'strī rājasadanam upakāryopakārikā

हर्म्यादि धनिनां वासः प्रासादो देव-भूभुजाम् ॥९ ख॥
सौधो ऽस्त्री राजसदनम् उपकार्योपकारिका ।१० क।

Die Wohnstätte von Reichen heißt हर्म्य n: Wohnhaus, Burg, Schloss, und ähnliches.

Götter und Fürsten haben einen प्रासाद m.: Palast, Tempel.

[Der Königspalast heißt:]

  1. सौध m., n.: mit Stuck verziertes Gebäude, Palast
  2. राजसदन n.: Königssitz, Königspalast


Abb.: हर्म्यम् । Haveli - हवेली, Mandawa - मन्दवा, Rajasthan
[Bildquelle: Dhirad / Wikipedia. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, share alike)]


Abb.: प्रासादः । Shaniwarwada - शनिवार वाडा, Pune - पुणे, Maharashtra, 1732 n. Chr.
[Bildquelle: Ted. -- http://www.flickr.com/photos/deadlytedly/2873026287/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

2.2.20. Königszelt

10. a./b. saudho 'strī rājasadanam upakāryopakārikā

सौधो ऽस्त्री राजसदनम् उपकार्योपकारिका ।१० क।

[Bezeichnungen für ein königliches Zelt sind:]

  1. उपकार्या f.: königliches Zelt
  2. उपकारिका f.: königliches Zelt


Abb.: उपकार्या । Balwant Singh von Jammū, um 1765

2.2.21. Verschiedene Tempelgrundrisse

10. c./d. svastikaḥ sarvatobhadro nandyāvartādayo 'pi ca
11. a./b. vicchandakaḥ prabhedā hi bhavantīśvara-sadmanām

स्वस्तिकः सर्वतोभद्रो नन्द्यावर्तादयो ऽपि च ॥१० ख॥
विच्छन्दकः प्रभेदा हि भवन्तीश्वरसद्मनाम् ।११ क।

Verschiedene Arten der Sitze der Göttin und des HERRN sind:

  1. स्वस्तिक m.: Tempel mit dem Grundriss eines Svastika (bzw. evtl auch nur eines Kreuzes)1
  2. सर्वतोभद्र m.: "durchweg erfreulich, perfekt in jeder Richtung", Tempel mit dem Grundriss eines Sarvatobhadra-maṇḍala2
  3. नन्द्यावर्त m.: Tempel mit einem Grundriss des Nandyāvarta-maṇḍala3
  4. usw.
  5. विच्छन्दक m.: Palast

1 स्वस्तिक m.

ist bekannt

2 सर्वतोभद्र m.

Siehe die Abbildungen in:

Bühnemann, Gudrun: Maṇḍalas and yantras in the Hindu traditions / by Gudrun Bühnemann ; with contributions by H. Brunner ... [et al.]. -- Leiden ; Boston : Brill, 2003. -- S. 88f.]


Abb.: सर्वतोभद्रः (?) । Śiva-Tempel, Prambanan, Java, Indonesien
[Bildquelle: Masgatotkaca / Wikipedia. -- GNU FDLIcense]

3 नन्द्यावर्त m.


[Quelle: Le lotus de la bonne loi : traduit du sanscrit par Eugèna Burnouf [1801-1852]. -- Paris : Imprimerie nationale, 1852. -- S. 626.]

2.2.22. Harem

11. c./d. stryagāraṃ bhūbhujām antaḥpuraṃ syād avarodhanam
12. a./b. śuddhāntaś cāvarodhaś ca syād aṭṭaḥ kṣaumam astriyām

स्त्र्यागरं भूभुजाम् अन्तःपुरं स्याद् अवरोधनम् ॥११ ख॥
शुद्धान्तश् चावरोधश् च स्याद् अट्टः क्षौमम् अस्त्रियम् ।१२ क।

Die Frauengemächer (stryāgara n.) von Fürsten heißen:

  1. अन्तःपुर n.: Harem, Zenana - زنانہ
  2. अवरोधन n.: Einsperrung, Harem, Zenana - زنانہ
  3. शुद्धान्त m.: "reines Inneres", Harem, Zenana - زنانہ
  4. अवरोध m.: Einsperrung, Harem, Zenana - زنانہ


Abb.: अन्तःपुरम् । Maharaja Bijay Singh in seinem Harem, Jodhpur, Rajasthan, ca. 1770
[Bildquelle: http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/2002.38. -- Zugriff am 2010-09-28]


Abb.: अन्तःपुरम् । Amber Fort - आमेर क़िला, Jaipur - जयपुर, Rajasthan, 16. Jhdt. n. Chr.
[Bildquelle: Lian Chang. -- http://www.flickr.com/photos/diametrik/354970379/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]  

2.2.23. Dachpavillon

12. a./b. śuddhāntaś cāvarodhaś ca syād aṭṭaḥ kṣaumam astriyām

शुद्धान्तश् चावरोधश् च स्याद् अट्टः क्षौमम् अस्त्रियम् ।१२ क।

[Bezeichnungen für Dachpavillon1 sind:]

  1. अट्ट m.: ein Pavillon auf dem Söller eines Hauses; nach Andern: ein zur Verteidigung dienender Turm auf einer Mauer (PW)
  2. क्षौम m., n.: "aus Leinen", ein Pavillon auf dem Söller eines Hauses; nach Andern: ein zur Verteidigung dienender Turm auf einer Mauer (PW)2

Erläuterungen:

1 अट्ट m., क्षौम m., n.

"An airy room, a top of the house. Here, and in the two following articles, interpretations differ greatly. The explanations, most generally received are inserted. Other interpretations are ; the back of an edifice, a fortified place in front of the building ; an apartment on the top of the hall ; a building of a particular form." (Colebrooke z. St.)

2 क्षौम m., n.: "aus Leinen"

heißt vielleicht so, weil es ein Baldachin aus Leinen ist, und/oder weil man die Flachdächer zum Trocknen und Bleichen von Leinen und anderen Stoffen verwendete.


Abb.: अट्टः (?) । Jaipur - जयपुर, Rajasthan
[Bildquelle: juicyrai. -- http://www.flickr.com/photos/wink/135834816/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]


Abb.: क्षौमम् (?) । Agra - आगरा, U. P.
[Bildquelle: Gregory Melle. -- http://www.flickr.com/photos/canadagood/3066882741/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]


Abb.: क्षौमम् (?) । Castle Bijaipur, Chittorgarh - चित्तौड, Rajasthan, 16. Jhdt. n. Chr.
[Bildquelle: MACSURAK. -- http://www.flickr.com/photos/macsurak/2132667565/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]

2.2.24. Platz vor der Haustüre

12. c./d. praghāṇa-praghaṇālindā bahir-dvāra-prakoṣṭhake

प्रघाण-प्रघणालिन्दा बहिर्द्वारप्रकोष्ठके ॥१२ ख॥

Den Platz vor der Haustüre nennt man:

  1. प्रघाण m.: Platz vor der Haustüre
  2. प्रघण m.: Platz vor der Haustüre
  3. अलिन्द m.: Terrasse vor der Haustür


Abb.: अलिन्दः । Khambhat - ખંભાત, Gujarat
[Bildquelle: The National Labor Committee. -- http://www.flickr.com/photos/nlcnet/4401725608/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

2.2.25. Hausschwelle

13. a./b. gṛhāvagrahaṇī dehaly aṅgaṇaṃ catvarājire

गृहावग्रहणी देहल्य् अङ्गणं चत्वराजिरे ।१३ क।

[Bezeichnungen für Türschwelle sind:]

  1. गृहावग्रहणी f.: Hausschwelle
  2. देहली f.: Hausschwelle


Abb.: देहली । Jaipur - जयपुर, Rajasthan
[Bildquelle: Justin Gaurav Murgai. -- http://www.flickr.com/photos/phoenixation/2872898531/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

2.2.26. Hof

13. a./b. gṛhāvagrahaṇī dehaly aṅgaṇaṃ catvarājire

गृहावग्रहणी देहल्य् अङ्गणं चत्वराजिरे ।१३ क।

[Bezeichnungen für Hof sind:]

  1. अङ्गण n.: Hof
  2. चत्वर n.: viereckiger Hof 
  3. अजिर n.: Tummelplatz, Hof


Abb.: अजिरम् । Kumaon - कुमाऊँ, Uttarakhand
[Bildquelle: Eileen Delhi. -- http://www.flickr.com/photos/eileendelhi/143970877/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]

2.2.27. Türbalken

13. c./d. adhastād dāruṇi śilā nāsā dārūpari sthitam

अधस्ताद् दारुणि शिला नासा दारूपरि स्थितम्

Das Holzstück unterhalb heißt शिला f.

Das Holzstück oberhalb heißt नासा f..: Nase, nasenartig hervorstehendes Holz über einer Tür (PW)


Abb.: शिला नासा च । Bundi - बूंदी, Rajasthan
[Bildquelle: Diana. -- http://www.flickr.com/photos/distra/4412639919/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

2.2.28. Geheimtüre und Seitentüre

14. a./b. pracchannam antardvāraṃ syāt pakṣadvāraṃ tu pakṣakam

प्रच्छन्नम् अन्तर्द्वारं स्यात् पक्षद्वारं तु पक्षकम् ।१४ क।

[Bezeichnungen für Geheimtüre sind:]

  1. प्रच्छन्न n.: verborgene Tür
  2. अन्तर्द्वार n.: Innentüre, Geheimtüre im Haus,

[Bezeichnungen für Seitentüre sind:]

  1. पक्षद्वार n.: Seitentüre
  2. पक्षक n.: Seitentüre

2.2.29. Dachbedeckung

14. c./d. valīka-nīdhre paṭalaprānte 'tha paṭalaṃ chadiḥ
15. a./b. gopānasī tu valabhī chādane vakradāruṇi

वलीक-नीध्रे पटलप्रान्ते थ पटलं छदिः ॥१४ ख॥
गोपानसी तु वलभी छादने वक्रदरुणि ।१५ क।

Bezeichnungen für den Dachrand (paṭalaprānta) sind:

  1. वलीक n.: vorspringendes Stroh- oder Schilfdach
  2. नीध्र n.: Dachrand

[Bezeichnungen für Dachbedeckung sind:]

  1. पटल n.: Hülle, Korb, Dach
  2. छदिस् n.: Decke, Dach, Verdeck

Das gebogene Holz (वक्रदरुणि) beim Dachdecken heißt

  1. गोपानसी f.: ausgehöhlte Dachfette (PW), First (siehe aber Bild unten!)
  2. वलभी f.: First, Zinne eines Hauses (siehe aber Bild unten!)


Abb.: वलीकम् । Sunderbans - সুন্দরবন, West Bengal
[Bildquelle: Joel Bassuk / Oxfam. -- http://www.flickr.com/photos/oxfam/4642420340/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]


Abb.: वक्रदरुणि । Karla (कारला) Caves, Maharashtra
[Bildquelle: Mouleesha / Wikipedia. -- GNU FDLicense]

2.2.30. Taubenschlag

15. c./d. kapotapālikāyāṃ tu viṭaṅkaṃ puṃ-napuṃsakam

कपोतपालिकायां तु वितङ्कं पुंनपुंसकम् ॥१५ ख॥

Einen Taubenschlag nennt man वितङ्क m., n.: Krone, Gipfel, Taubenschlag, Vogelhäuschen

2.2.31. Tür, Tor

16. a./b. strī dvār dvāraṃ pratīhāraḥ syād vitardis tu vedikā

स्त्री द्वार् द्वारं प्रतीहारः स्याद् वितर्दिस् तु वेदिका ।१६ क।

[Bezeichnungen für Tür / Tor sind:]

  1. द्वार् f.: Tür, Tor
  2. द्वार n.: Tür, Tor
  3. प्रतीहार m.: Pförtner, Pforte

2.2.32. Hofterrasse

16. a./b. strī dvār dvāraṃ pratīhāraḥ syād vitardis tu vedikā

स्त्री द्वार् द्वारं प्रतीहारः स्याद् वितर्दिस् तु वेदिका ।१६ क।

[Bezeichnungen für Hofterrasse1 sind:]

  1. वितर्दि f.: eine Terrasse im Hof eines Hauses zum Aufenthalt und Lustwandeln (PW)
  2. वेदिका f.: eine überdeckte Terrasse im Hofraum in Form des Opferaltars Vedi (PW)

Erläuterungen:

1 वितर्दि f. ; वेदिका f.

"A covered terrace in the yard. Here, and in the following article, as in many other places, interpretations differ greatly. A quadrangular resting place made of wood. A place for sitting in a courtyard ; or one for standing under. A quadrangular spot in the court of a temple or great edifice. A terrace furnished with pillars. A floor on four posts in the middle of a quadrangular house." (Colebrooke z. St.)

2.2.33. Verschiedene Tore

16. c./d. toraṇo 'strī bahirdvāraṃ puradvāraṃ tu gopuram
17. kūṭaṃ pūrdvāri yad dhastinakhas tasminn atha triṣu
kapāṭam araraṃ tulye tadviṣkambho 'rgalaṃ na nā

तोरणो ऽस्त्री बहिर्द्वारं पुरद्वारं तु गोपुरम् ॥१६ ख॥
कूटं पूर्द्वरि यद् धस्तिनखस् तस्मिन्न् अथ त्रिषु ।
कपाटम् अररं तुल्ये तद्विष्कम्बो ऽर्गलं न ना ॥१७॥

[Bezeichnungen für Außentor1 sind:]

  1. तोरण m., n.: Torbogen
  2. बहिर्द्वार n.: Vorplatz, Außentür, Außentor

[Bezeichnungen für Stadttor2 sind:]

  1. पुरद्वार n.: Stadttor
  2. गोपुर n.: Stadttor, Gopura

Die Spitze auf diesem Stadttor heißt  हस्तिनख m.: "Elefantennagel", eine Art Schutzwehr an einem Stadttor (PW)3

[Bezeichnungen für Torflügel4 sind:]

  1. कपाट m., f., n.: Türflügel, Torflügel
  2. अरर m., f., n.: Türflügel, Torflügel

Sein Riegel (विष्कम्भ m.) heißt: अर्गल n., f.: Riegel, Hemmschuh

Erläuterungen:

1 तोरण m., n., बहिर्द्वार n.

"Decoration of the gate post. This is explained as signifying, the ornamental arch of a gateway. Some interpret, the outer gate." (Colebrooke z. St.)


Abb.: तोरणः । Sanchi - साँची, Madhya Pradesh, 3. Jhdt. v. Chr.
[Bildquelle: [Bildquelle: Patrik M. Loeff. -- http://www.flickr.com/photos/bupia/2276912906/. -- Zugriff am 2010-09-29. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]


Abb.: तोरणः । Khajuraho - खजुराहो, Madhya Pradesh, 10./12. Jhdt. n. Chr.
[Bildquelle: chaostrophy. -- http://www.flickr.com/photos/chaostrophy/3261124987/. -- Zugriff am 2010-09-29. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

2 पुरद्वार n., गोपुर n.: Stadttor


Abb.: गोपुरम् । Sanchi - साँची, Madhya Pradesh, 3. Jhdt. v. Chr.
[Bildquelle: Claude&Masako. -- http://www.flickr.com/photos/masako_claude/2733910077/. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]

In Südindien bezeichnet गोपुर n.: Gopura den große Tor-Turm, der Zugang zur ganzen Tempelstadt bietet.


Abb.:  गोपुरम् । Kumbakonam - கும்பகோணம், Tamil Nadu
[Bildquelle: Patrik M. Loeff. -- http://www.flickr.com/photos/bupia/2351922812/. -- Zugriff am 2010-09-29. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

3 हस्तिनख m.: "Elefantennagel", eine Art Schutzwehr an einem Stadttor (PW)


 Abb.: हस्तिनखाः । Sanchi - साँची, Madhya Pradesh, 3. Jhdt. v. Chr.
[Bildquelle: Claude&Masako. -- http://www.flickr.com/photos/masako_claude/2733910077/. -- Zugriff am 2010-09-27. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]

4 कपाट m., f., n. ; अरर m., f., n.: Türflügel, Torflügel


Abb.: कपातौ । Schutz gegen Elefanten, Shaniwarwada - शनिवारवाडा, Pune - पुणे, Maharashtra, 1736
[Bildquelle: Ted. -- http://www.flickr.com/photos/deadlytedly/2873862086/. -- Zugriff am 2010-09-28. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

2.2.34. Treppe und Leiter

18. a./b. ārohaṇaṃ syāt sopānaṃ niśreṇis tv adhirohiṇī

आरोहणं स्यात् सोपानं निश्रेणिस् त्व् अधिरोहिणी ।१८ क।

[Bezeichnungen für Stiege sind:]

  1. आरोहण n.: Aufstieg, Treppe, Leiter

  2. सोपान n.: Treppe, Leiter

[Bezeichnungen für Leiter sind:]

  1. निश्रेणि f.: Leiter

  2. अधिरोहिणी f.: Aufstieg, Treppe, Leiter


Abb.: आरोहणम् । Chand Baori - चाँद बावड़ी, Abhaneri, Rajasthan, 19. Jhdt. n. Chr.
[Bildquelle: Doron / Wikipedia. -- GNU FDLicense]


Abb.: निश्रेणिः । Daporijo, Arunachal Pradesh
[Bildquelle: Rita Willaert. -- http://www.flickr.com/photos/rietje/2188433813/. -- Zugriff am 2010-09-29. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]

2.2.35. Besen und Kehricht

18. c./d. saṃmārjanī śodhanī syāt saṃkaro 'vakaras tathā
19. a./b. kṣipte mukhaṃ niḥsaraṇaṃ saṃniveśo nikarṣaṇam

संमार्जनी शोधनी स्यात् संकरो ऽवकरस् तथा ॥१८ ख॥
क्षिप्ते मुखं निःसरणं संनिवेशो निकर्षणम् ।१९ क।

[Bezeichnungen für Besen sind:]

  1. संमार्जनी f.: Besen

  2. शोधनी f.: Reiniger, Besen

Bezeichnungen für Weggeworfenes (kṣipta) sind:

  1. संकर m.: Mischung, Kehricht

  2. अवकर m.: Kehricht


Abb.: संमार्जनी । Hyderabad - హైదరాబాద్,  حیدرآباد, Andhra Pradesh
[Bildquelle: Peter Gibbons. -- http://www.flickr.com/photos/92631888@N00/3075762628/. -- Zugriff am 2010-09-29. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine Bearbeitumg)]

2.2.36. Hauseingang

19. a./b. kṣipte mukhaṃ niḥsaraṇaṃ saṃniveśo nikarṣaṇam

क्षिप्ते मुखं निःसरणं संनिवेशो निकर्षणम् ।१९ क।

[Bezeichnungen für Hauseingang sind:]

  1.  मुख n.: Mund, Gesicht, Eingang

  2. निःसरण n.: Ausgang


Abb.:  मुखम् । Jaisalmer - जैसलमेर, Rajasthan
[Bildquelle: Ross Thomson. -- http://www.flickr.com/photos/rpt/388460240/. -- Zugriff am 2010-09-29. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

2.2.37. Offener Platz, Zugang

19. a./b. kṣipte mukhaṃ niḥsaraṇaṃ saṃniveśo nikarṣaṇam

क्षिप्ते मुखं निःसरणं संनिवेशो निकर्षणम् ।१९ क।

[Bezeichnungen für offener Platz1 sind:]

  1. संनिवेश m.: Platzergreifung, offener Platz in oder außerhalb der Stadt (PW)

  2. निकर्षण n.: offener Platz in oder außerhalb der Stadt (PW)

Erläuterungen:

1 संनिवेश m., निकर्षण n.

"An open space in town. The passage in, or out of a house, town or market. The road of ingress or egress. The entrance trough the house-door." (Colebrooke z. St.)

2.2.38. Dorf

19. c./d. samau saṃvasatha-grāmau veśmabhūr vāstur astriyām

समौ संवसथ-ग्रामौ वेश्मभूर् वास्तुर् अस्त्रियाम् ॥१९ ख॥

[Bezeichnungen für Dorf sind:]

  1. संवसथ m.: Niederlassung, Dorf

  2. ग्राम m.: Dorf


Abb.: ग्रामः । Tamil Nadu
[Bildquelle: Sistak. -- http://www.flickr.com/photos/94801434@N00/3846062306/. -- Zugriff am 2010-09-29. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, share alike)]

2.2.39. Baugrund

19. c./d. samau saṃvasatha-grāmau veśmabhūr-vāstur astriyām

समौ संवसथ-ग्रामौ वेश्मभूर् वास्तुर् अस्त्रियाम् ॥१९ ख॥

[Bezeichnungen für Baugrund sind:]

  1. वेश्मभू f.: Baugrund 

  2. वास्तु m., n.: Baugrund, Stätte, Anwesen, Heimstatt


Abb.: वास्तुपुरुषः । die ideologische Grundlage jeder Stadt- und Hausplanung

2.2.40. Freies Feld bei einer Siedlung

20. a./b. grāmānta upaśalyaṃ syāt sīma-sīme striyām ubhe

ग्रामान्त उपशल्यं स्यात् सीम-सीमे स्त्रियाम् उभे ।२० क।

[Bezeichnungen für freies Feld bei einer Siedlung sind:]

  1. ग्रामान्त m.: Dorfgrenze

  2. उपशल्य n.: Offener Platz bei einer Siedlung

2.2.41. Grenze

20. a./b. grāmānta upaśalyaṃ syāt sīma-sīme striyām ubhe

ग्रामान्त उपशल्यं स्यात् सीम-सीमे स्त्रियाम् उभे ।२० क।

[Bezeichnungen für Grenze sind:]

  1. सीमन् f.: Scheitel, Grenze

  2. सीमा f.: Scheitel, Grenze


Abb.: सीमा । Grenze mit Grenzstein und Zaun zwischen Bangladesh (im Vordergrund) und Indien bei Siri
[Bildquelle: lepetitNicolas. -- http://www.flickr.com/photos/petitnic/4414589006/. -- Zugriff am 2010-09-29. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

2.2.42. Hirtenstation

20. c./d. ghoṣa ābhīrapallī syāt pakkaṇaḥ śabarālayaḥ |

घोष आभीरपल्ली स्यात् पक्कणः शबरालयः ॥२० ख॥

[Bezeichnungen für Hirtenstation sind:]

  1. घोष m.: Lärm, Hirtenstation

  2. आभीरपल्ली f.: Standort von Kuhhirten


Abb.: घोषः । Asiravan, Gujarat
[Bildquelle: Sgrk. -- http://www.flickr.com/photos/sgrk/2796821844/. -- Zugriff am 2010-09-29. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

"These pictures were taken in the village of Asiravan near the block town of Naliya in the Kutch district of Gujarat in western India. The woman and her children belong to the Jath community, who are part animal herders and part fisher folk. I had gone to interview this lady's father in law as he is one of the leaders of their community and when I made a request to take pictures, he pointed me to his daughter in law and grand daughters knowing they are more photogenic!" (a.a.O.)

2.2.43. Behausung von Scheduled Casts und Tribals / Ādivāsī

20. c./d. ghoṣa ābhīrapallī syāt pakkaṇaḥ śabarālayaḥ |
iti puravargaḥ

घोष आभीरपल्ली स्यात् पक्कणः शबरालयः ॥२० ख॥
इति पुरवर्गः ॥

[Bezeichnungen für die Behausung von Outcasts sind:]

  1. पक्कण m.: Behausung von sozial Niedrigststehenden

  2. शबरालय m.: Wohnung von Wilden1


Abb.: पक्कणः । Dhanushkodi, Tamil Nadu
[Bildquelle: Ryan. -- http://www.flickr.com/photos/ryanready/4773122622/. -- Zugriff am 2010-09-29. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung)]

Erläuterungen:

1 Śabara: "bunt, scheckig", Name eines "wilden" Volksstamms im Dekkan, Wilder

Zu: 2.3. śailavargaḥ