Sanskritkurs

44. Lektion 44

von Alois Payer

mailto:payer@payer.de

Zitierweise | cite as:

Payer, Alois <1944 - >: Sanskritkurs. -- 44. Lektion 44. -- Fassung vom 2009-01-22. -- URL: http://www.payer.de/sanskritkurs/lektion44.htm

Erstmals hier publiziert: 2009-01-08

Überarbeitungen: 2009-01-22 [Verbesserungen]

Anlass: Lehrveranstaltungen 1980 - 1984

©opyright: Dieser Text steht der Allgemeinheit zur Verfügung. Eine Verwertung in Publikationen, die über übliche Zitate hinausgeht, bedarf der ausdrücklichen Genehmigung des Verfassers

Dieser Text ist Teil der Abteilung Sanskrit von Tüpfli's Global Village Library

Falls Sie die diakritischen Zeichen nicht dargestellt bekommen, installieren Sie eine Schrift mit Diakritika wie z.B. Tahoma.

Die Devanāgarī-Zeichen sind in Unicode kodiert. Sie benötigen also eine Unicode-Devanāgarī-Schrift.

Lektion 44

Übersicht

1. Bildung der Verbalformen der 2. Person (मध्यमः) athematischer Stämme mit vokalisch endendem Suffix
- 1.1. Fünfte Präsensklasse (स्वादि)
- 1.2. Achte Präsensklasse (तनादि)
- 1.3. Neunte Präsensklasse (क्र्यादि)
2. Zum Wortsandhi
- 2.1. Zum Wortsandhi für dh-
- 2.2. Zum Wortsandhi für s-
3. Bildung der Verbalformen der 2. Person (मध्यमः) athematischer Stämme ohne vokalisch endendem Suffix
- 3.1. Zweite Präsensklasse (अदादि)
4. Der Vokativ (आमन्त्रितम्)
5. Wortliste
6. Übung
7. Wiederholungsübung zur Formenlehre

1. Bildung der Verbalformen der 2. Person (मध्यमः) athematischer Stämme mit vokalisch endendem Suffix

Die 3.sg.Ā.Imperfekt ist formgleich mit der 2.pl.P.Imperfekt!!!

1.1. Fünfte Präsensklasse (स्वादि)

सु 5U

परस्मैपदम् आत्मनेपदम्

एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् सुनोषि
Cerebralisation! सुनुथ सुनुषे
Cerabralisation! सुनुध्वे

Imperfekt
लङ् असुनोस् असुनुत असुनुथास् सुनुध्वम्

Optativ
विधिलिङ् सुनुयास् सुनुयात सुन्वीथास् सुन्वीध्वम्

	परस्मैपदम्	आत्मनेपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	सुनोषि Cerebralisation!	सुनुथ	सुनुषे Cerabralisation!	सुनुध्वे
Imperfekt लङ्	असुनोस्	असुनुत	असुनुथास्	सुनुध्वम्
Optativ विधिलिङ्	सुनुयास्	सुनुयात	सुन्वीथास्	सुन्वीध्वम्

1.2. Achte Präsensklasse (तनादि)

तन् 8U

परस्मैपदम् आत्मनेपदम्

एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् तनोषि तनुथ तनुषे तनुध्वे

Imperfekt
लङ् अतनोस् अतनुत अतनुथास् अतनुध्वम्

Optativ
विधिलिङ् तनुयास् तनुयात तन्वीथास् तन्वीध्वम्

	परस्मैपदम्	आत्मनेपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	तनोषि	तनुथ	तनुषे	तनुध्वे
Imperfekt लङ्	अतनोस्	अतनुत	अतनुथास्	अतनुध्वम्
Optativ विधिलिङ्	तनुयास्	तनुयात	तन्वीथास्	तन्वीध्वम्

कृ 8U

परस्मैपदम् आत्मनेपदम्

एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् करोषि कुरुथ कुरुषे कुरुध्वे

Imperfekt
लङ् अकरोस् अकुरुत अकुरुथास् अकुरुध्वम्

Optativ
विधिलिङ् कुर्यास् कुर्यात कुर्वीथास् कुर्वीध्वम्

	परस्मैपदम्	आत्मनेपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	करोषि	कुरुथ	कुरुषे	कुरुध्वे
Imperfekt लङ्	अकरोस्	अकुरुत	अकुरुथास्	अकुरुध्वम्
Optativ विधिलिङ्	कुर्यास्	कुर्यात	कुर्वीथास्	कुर्वीध्वम्

1.3. Neunte Präsensklasse (क्र्यादि)

परस्मैपदम् आत्मनेपदम्

एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् क्रीणासि क्रीणीथ क्रीणीषे
Cerebralisation! क्रीणीध्वे

Imperfekt
लङ् अक्रीणास् अक्रीणीत अक्रीणीथास् अक्रीणीध्वम्

Optativ
विधिलिङ् क्रीणीयास् क्रीणीयात क्रीणीथास्
krī + n + ī-thās क्रीणीध्वम्
krī + n + ī-dhvam

	परस्मैपदम्	आत्मनेपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	क्रीणासि	क्रीणीथ	क्रीणीषे Cerebralisation!	क्रीणीध्वे
Imperfekt लङ्	अक्रीणास्	अक्रीणीत	अक्रीणीथास्	अक्रीणीध्वम्
Optativ विधिलिङ्	क्रीणीयास्	क्रीणीयात	क्रीणीथास् krī + n + ī-thās	क्रीणीध्वम् krī + n + ī-dhvam

2. Zum Wortsandhi

Bei konsonantisch auslautenden Präsensstämmen sind die schon behandelten Gesetze des Wortsandhi zu beachten.

Außerdem kommen noch folgende Gesetze des Wortsandhi zur Anwendung.

(Ausführliche Zusammenstellung aller hierher gehörigen Lautveränserungen bei Kielhorn, Grammatik S. 76f.)

2.1. Zum Wortsandhi für dh-

1. Aspirata wird vor Aspirata durch den entsprechenden Nichtspiraten ersetzt:

z.B. रुध् 7U: रुन्ध् + ध्वे » रुन्द्ध्वे (runddhve)

2. -h + dh- » -gdh-

z.B. दुह् 2U: दुह् + ध्वे » धुग्ध्वे (dhugdhve)

3. -ṣ + dh- » -ḍḍh- (Diese Regel gilt nur für die Konjugation!)

z.B. द्विष् 2U: द्विष् + ध्वे » द्विड्ढ्वे (dviḍḍhve)

4. -s + dh- » -dh- (Wegfall des -s)

z.B. आस् 2Ā: आस् + ध्वे » आध्वे (ādhve)

2.2. Zum Wortsandhi für s-

1. -s + s- » -ts- oder (nicht wahlweise!) -ss- (so in 2. Präsensklasse)

Beispiele:

वस् 1P: Futur: वस् + स्य + ति » वत्स्यति (vatsyati)

वस् 2Ā: वस् + से » वस्से (vasse)

2. -ṣ + s- » -kṣ-

z.B. द्विष् 2U: द्वेष् + सि » द्वेक्षि (dvekṣi)

3. Bildung der Verbalformen der 2. Person (मध्यमः) athematischer Stämme ohne vokalisch endendem Suffix

3.1. Zweite Präsensklasse (अदादि)

द्विष् 2U

परस्मैपदम् आत्मनेपदम्

एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् द्वेक्षि द्विष्ठ द्विक्षे द्विड्ढ्वे

Imperfekt
लङ् अद्वेट्
a-dveṣ + s अद्विष्ट अद्विष्ठास् द्विड्ढ्वम्

Optativ
विधिलिङ् द्विष्यास् द्विष्यात द्विषीथास् द्विषीध्वम्

	परस्मैपदम्	आत्मनेपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	द्वेक्षि	द्विष्ठ	द्विक्षे	द्विड्ढ्वे
Imperfekt लङ्	अद्वेट् a-dveṣ + s	अद्विष्ट	अद्विष्ठास्	द्विड्ढ्वम्
Optativ विधिलिङ्	द्विष्यास्	द्विष्यात	द्विषीथास्	द्विषीध्वम्

आस् 2Ā

आत्मनेपदम्

एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् आस्से आध्वे

Imperfekt
लङ् आस्थास् आध्वम्

Optativ
विधिलिङ् आसीथास् आसीध्वम्

	आत्मनेपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	आस्से	आध्वे
Imperfekt लङ्	आस्थास्	आध्वम्
Optativ विधिलिङ्	आसीथास्	आसीध्वम्

दुह् 2U

परस्मैपदम् आत्मनेपदम्

एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् धोक्षि दुग्ध धुक्षे धुग्ध्वे

Imperfekt
लङ् अधोक्
aus: adhokṣ अदुग्ध अदुग्धास् अधुग्ध्वम्

Optativ
विधिलिङ् दुह्यास् दुह्यात दुहीथास् दुहीध्वम्

	परस्मैपदम्	आत्मनेपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	धोक्षि	दुग्ध	धुक्षे	धुग्ध्वे
Imperfekt लङ्	अधोक् aus: adhokṣ	अदुग्ध	अदुग्धास्	अधुग्ध्वम्
Optativ विधिलिङ्	दुह्यास्	दुह्यात	दुहीथास्	दुहीध्वम्

इ 2P

परस्मैपदम् आत्मनेपदम्

एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् एषि इथ <इषे> <इध्वे>

Imperfekt
लङ् ऐस्
a + e + s ऐत
a + i + ta

Optativ
विधिलिङ् इयास् इयात इयीथास्
iy-ī-thās इयीध्वम्

	परस्मैपदम्	आत्मनेपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	एषि	इथ	<इषे>	<इध्वे>
Imperfekt लङ्	ऐस् a + e + s	ऐत a + i + ta
Optativ विधिलिङ्	इयास्	इयात	इयीथास् iy-ī-thās	इयीध्वम्

हन् 2P

परस्मैपदम्

एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् हंसि
han + si हथ
aus: *hn + ta

Imperfekt
लङ् अहन्
aus: a-han +s अहत
aus: a-*hn + ta

Optativ
विधिलिङ् हन्यास् हन्यात

	परस्मैपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	हंसि han + si	हथ aus: *hn + ta
Imperfekt लङ्	अहन् aus: a-han +s	अहत aus: a-*hn + ta
Optativ विधिलिङ्	हन्यास्	हन्यात

स्तु 2U

परस्मैपदम् आत्मनेपदम्

एकवचनम् बहुवचनम् एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् स्तौषि
स्तवीषि स्तुथ
स्तुवीथ स्तुषे
स्तुवीषे स्तुध्वे
स्तुवीध्वे

Imperfekt
लङ् अस्तौस्
अस्तवीस् स्तुत
अस्तुवीत अस्तुथास्
अस्तुवीथास् स्तुध्वम्
अस्तुवीध्वम्

Optativ
विधिलिङ् स्तुयास्
स्तुवीयास् स्तुयात
स्तुवीयात स्तुवीथास्
stu + ī-thās स्तुवीध्वम्

	परस्मैपदम्	आत्मनेपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	स्तौषि स्तवीषि	स्तुथ स्तुवीथ	स्तुषे स्तुवीषे	स्तुध्वे स्तुवीध्वे
Imperfekt लङ्	अस्तौस् अस्तवीस्	स्तुत अस्तुवीत	अस्तुथास् अस्तुवीथास्	स्तुध्वम् अस्तुवीध्वम्
Optativ विधिलिङ्	स्तुयास् स्तुवीयास्	स्तुयात स्तुवीयात	स्तुवीथास् stu + ī-thās	स्तुवीध्वम्

अस् 2P (besonders zu merken!)

परस्मैपदम्

एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् असि स्थ

Imperfekt
लङ् आसीस् आस्त

Optativ
विधिलिङ् स्यास् स्यात

	परस्मैपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	असि	स्थ
Imperfekt लङ्	आसीस्	आस्त
Optativ विधिलिङ्	स्यास्	स्यात

तत्त्वमसि

शास् 2P

परस्मैपदम्

एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् शास्सि शिष्ठ

Imperfekt
लङ् अशास् अशिष्ट

Optativ
विधिलिङ् शिष्यास् शिष्यात

	परस्मैपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	शास्सि	शिष्ठ
Imperfekt लङ्	अशास्	अशिष्ट
Optativ विधिलिङ्	शिष्यास्	शिष्यात

अद् 2P bildet die 2. und 3.sg.P.Imperfekt thematisch!

परस्मैपदम्

एकवचनम् बहुवचनम्

Indikativ Präsens
लट् अत्सि अत्थ

Imperfekt
लङ् 2.sg. आदस्
3.sg. आदत्
अत्त

Optativ
विधिलिङ् अद्यास् द्यात

	परस्मैपदम्
	एकवचनम्	बहुवचनम्
Indikativ Präsens लट्	अत्सि	अत्थ
Imperfekt लङ्	2.sg. आदस् 3.sg. आदत्	अत्त
Optativ विधिलिङ्	अद्यास्	द्यात

4. Der Vokativ (आमन्त्रितम्)

Die einheimischen Grammatiker betrachten den Vokativ (आमन्त्रितम्) nicht als eigenen Kasus, sondern nur als Modifikation des Nominativ (प्रथमा).

Der Vokativ dient dem Anruf, dem Ansprechen und steht außerhalb des Zusammenhangs mit dem übrigen Satz, unterscheidet sich also von den anderen Kasus, die eine Beziehung zum Verb oder zu einem anderen Nomen ausdrücken.

Meist wird der Vokativ an den Beginn des Satzes gestellt:

बाल किं वदसि = "Kind, was sagst du?"

Man vermeide die Übersetzung des Vokativ mit "O ...". Wir benutzen im Deutschen ständig Vokative, wenn wir z.B. sagen: "Schatz, was kochen wir heute?". Niemand wird in dieser Bedeutung sagen: "O Schatz, was kochen wir heute?"

Abb.: Zur richtigen Verwendung von "O" im Deutschen: "O Mann!"
Zeichnung von Henri Gerbault (1863 - 1930) (Public domain)

Die Formen des Vokativ Plural und Dual sind identisch mit denen des Nominativ (प्रथमा) Plural bzw. Dual.

Die Formen des Vokativ Singular folgen in Lektion 45.

5. Wortliste

प्रति Präverb: zurück, wider, gegen - hin

z.B.

हन् + प्रति 2P प्रतिहन्ति : zurückschlagen

वद् + प्रति 1P प्रतिवदति : zurücksagen = antworten

ख्या + प्रति + आ 2P प्रत्याख्याति : zurückweisen, verschmähen

या 2P याति : gehen, fahren

Perf. IV ययौ
Fut. यास्यति
Pass. यायते
Kaus. यापयति
PPP यात
Inf. यातुम्

davon:

यान n.: Gehen, Weg, Fahrzeug

Abb.: रेल्यानम्
वाराणआस्याम्, १९७४
[Bildquelle: danielguip. -- http://www.flickr.com/photos/danielguip/118349247/. -- Zugriff am 2009-01-08. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

शी 2Ā शेते : liegen. Diese Wurzel hat in allen Formen des Präsensstamms Hochstufe: 1.sg.Ind.Präs.Ā शेये (śe + e). Folgende Formen sind besonders zu beachten: 3.pl.Ind.Präs.Ā शेरते , 3.pl.Imperf.Ā अशेरत

Perf. IIIa शिश्ये (śi-śī + e)
Fut. शयिष्यते
Kaus. शापयति
PPP शयित
Inf. शयितुम्

davon:

शयन n.: Liege, Bett

Abb.: योगी शयने शेते
[Bildquelle: Gurumustuk Singh. -- http://www.flickr.com/photos/mrsikhnet/218757195/. -- Zugriff am 2009-01-08. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

नन्द् 1P नन्दति : sich freuen an (तृतीयया)

Perf. I ननन्द
Fut. नन्दिष्यति
Pass.: नन्द्यते
Kaus. नन्दयति
PPP नन्दित
Inf. नन्दितुम्
Absol. -नन्द्य
Gerundiv नन्द्य

davon:

नन्दिन् 3: durch (besondere) Freude gekennzeichnet, freudig ; m. Name des Reittiers (वहन) des शिव (ein Stier)

Abb.: नन्दी
Kodagu = ಕೊಡಗು
[Bildquelle: mattlogelin. -- http://www.flickr.com/photos/mattlogelin/377335641/. -- Zugriff am 2009-01-08. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]

नन्द् + अभि 1P (1Ā) अभिनन्दति : seine Freude haben an (द्वितीयया), jemanden freudig begrüßen, willkommen heißen

यम् 1P यच्छति : halten, tragen ; darreichen, gewähren ; zusammenhalten, bändigen, zügeln, bezwingen

Perf. Vb ययाम, येमुर्
Fut. यंस्यति
Pass. यम्यते
Kaus. यामयति aber: नियमयति
PPP यत
Inf. यन्तुम्
Absol. -यम्य

यम् + आ 1U आयच्छति : dehnen, ausstrecken

PPP आयत 3: lang gestreckt

Abb.: आयतो मरुः (मरु m. = "Wüste")
थार मरुस्थल
[Bildquelle: Amre Ghiba. -- http://www.flickr.com/photos/amre/1476216243/. -- Zugriff am 2009-01-08. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung)]

यम् + प्र 1P प्रयच्छति : darreichen, anbieten, übergeben

यम् + सम् 1P संयच्छति : zusammenbinden, anbinden, bändigen

यत् 1Ā यतते : streben nach (सप्तमी, चतुर्थी, द्वितीया)

Perf. Vb येते
Fut. यतिष्यते
Pass. यत्यते
Kaus. यातयति
PPP यत्त
Inf.यतितुम्

davon:

यत्न m.: Bemühung, Anstrengung

Abb.: यत्नेन
Kollam = കൊല്ലം
[Bildquelle: MalayalaM. -- http://www.flickr.com/photos/malayalam/35026906/. -- Zugriff am 2009-01-08. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, share alike)]

रभ् 1Ā रभते (Nebenform zu लभ्): fassen

Perf. Vb रेभे
Fut. रप्स्यते
Pass. रभ्यते
Kaus. रम्भयति
PPP रब्ध
Inf. रब्धुम्
Absol. -रभ्य

रभ् + आ 1Ā आरभते : anfassen, beginnen, unternehmen

प्रव्रज्या f. (zu प्र-व्रज्): das Fortgehen aus dem Heim in die Heimlosigkeit ; Zeremonie, mit der man buddhistischer Novize wird (Pali: पब्बजा)

Siehe:

Payer, Alois <1944 - >: Vinayamukha : Grundbegriffe der Ordensregeln und des Ordensrechts des Theravāda. -- Teil I. -- (Materialien zu den Grundbegriffen des Buddhismus). -- URL: http://www.payer.de/buddhgrund/vinaya01.htm

Abb.: प्रव्रअज्या / पब्बजा
Thailand = ประเทศไทย
[Bildquelle: Midpath. -- http://www.flickr.com/photos/midpath/342678518/. -- Zugriff am 2009-01-08. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

6. Übung

A) Bestimmen und übersetzen Sie folgende Formen:

आदेः
आदः
अपुनाः
पुनः
आसीः
आसि
तन्वीथाः
अध्यैथाः
वित्थ
वीतम्
आध्वम्
पाथ
कथम्
स्वपिषि
अश्नीयात
आश्नाः
आश्नुवत
यन्ति
याथ
यथा
इयात
शिष्ठ
शिष्टः
आध्वे
अवक्
स्थ
तस्थौ
बध्नीथ
अशिष्ट
धुक्षे
धोक्ष्ये
वध्वे
अहन्
आख्येयम्
वदेयम्
यामः
येमिम
शेरते
द्विषीथाः
कुरुथ
आप्नुत
विक्रीणीध्वम्
सुन्मः
रोदिषि
अस्तवीः
अशृणुत
ब्रुवीध्वम्
द्विड्ढ्वे
शेकुः
चिनुथ
हथ
हतः

Abb.: कस्माद्रोदिषि
[Bildquelle: bartpogoda. -- http://www.flickr.com/photos/bartpogoda/2068996900/. -- Zugriff am 2009-01-08. -- Creative Commons Lizenz (Namensnennung, keine kommerzielle Nutzung, keine Bearbeitung)]

B) Übersetzen Sie:

अक्रोधेन जयेत्क्रोधमसाधुं सधुना जयेज्जयेत्सत्येन चानृतम् ॥१॥

पुत्राः किं पितृभ्यः पिण्डान्प्रायच्छत ॥२॥

कानि शास्त्राणि काश्यामध्यैथाः ॥३॥

बुद्धपुत्राश्चेन्महाशयनेषु शयीरन्प्रव्रज्यायां कृतं व्रतं न चरेयुः ॥४॥

अप्यार्ययुद्धाख्यानमाख्यास्यन्तं गुरुमभ्यनन्दः ॥५॥

द्वेष्यमपि न द्विष्यात लोभनीयं च न लुभ्येतैवं च प्रसन्ना भविष्यथ ॥६॥

न योत्स्य इत्यर्जुन उवाच ॥७॥

अशोच्यानशोचः प्रज्ञावादांश्च प्रवक्तुमैच्छः ।
मृताञ्जीवतश्च बुद्धिमन्तो न शोचन्ति ॥८॥

7. Wiederholungsübung zur Formenlehre

Bestimmen Sie folgende Formen:

वदिता
उदिता
धातुः
दधुः
अदधुः
दध्युः
रक्षामि
रक्षाणि
रक्षीणि
रक्षिणी
राजनि
आसि
इज्ये
अयुध्ये
अयोध्ये
अयोधये
शोचनीयायाम्
वर्त्स्यति
आसन्
असन्
बिभ्यति
कुत्र
चेरिम
योक्ष्ये
योज्ये
युज्ये
चिक्ये
अजायामहि
स्मर्येय
स्मर्याय
कया
क्रेया
आत्मने
अदानम्
आददानम्
सेदिम
क्व
पिपूर्मः
कैः
कृत्येन

Zu Lektion 45